Πώς γίνεται η εκπαίδευση των αφηγητών στη χώρα σας; Από ιδιωτικούς ή δημόσιους φορείς; Σε τι ηλικία συνήθως αρχίζει κανείς τη μαθητεία του στην αφήγηση;
Ine Mariel, Karla Suzanne Oefjord - Νορβηγία: Στην Νορβηγία μπορεί κανείς να σπουδάσει αφήγηση στο πλαίσιο τετραετούς πανεπιστημιακής φοίτησης στην Υποκριτική Σχολή του OsloMet, του Μητροπολιτικού Πανεπιστημίου του Όσλο που είναι δημόσιο πανεπιστήμιο με δυνατότητα αποκλειστικής φοίτησης στην αφήγηση για ένα εξάμηνο. Υπάρχει επίσης δυνατότητα μεταπτυχιακών σπουδών (μάστερ) στην αφήγηση. Δεν γνωρίζω άλλα μέρη στην Νορβηγία που να παρέχουν αυτού του είδους τις σπουδές.
Η συνήθης ηλικία έναρξης σπουδών αφήγησης είναι μεταξύ 20 και 30. Υπάρχουν όμως και μεγαλύτεροι σε ηλικία φοιτητές που επιθυμούν να ανακαλύψουν τον τομέα αυτό.
Ana Svetel - Σλοβενία: Από ότι ξέρω, υπάρχει ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα για την αφήγηση στην Σλοβενία. Το πρόγραμμα αυτό διοργανώνει η ομάδα Pripovedovalski variete (Ana Duša και Špela Frlic) σε συνεργασία με άλλα άτομα και φορείς. Η ηλικία των συμμετεχόντων στο πρόγραμμα κυμαίνεται – ορισμένοι είναι φοιτητές αλλά υπάρχουν και άτομα ηλικίας 30, 40 ή και 50 ετών. Ο αριθμός των γυναικών ξεπερνά κατά πολύ τον αριθμό των ανδρών.
Mattia Di Pierro - Ιταλία: Για να θεωρείται κανείς αφηγητής στην Ιταλία πρέπει να παρακολουθήσει τουλάχιστον τρία εργαστήρια που έχουν διοργανώσει επαγγελματίες αφηγητές και να παρακολουθήσει διετή εκπαίδευση από αναγνωρισμένο φορέα στον τομέα της αφήγησης. Σήμερα στην Ιταλία δεν υπάρχουν δημόσιοι φορείς εκπαίδευσης στην αφηγηματική τέχνη. Παρόλο που τα εργαστήρια αφήγησης τα παρακολουθούν άτομα κάθε ηλικίας, όσοι είναι πάνω από 40 ετών έχουν την τάση να απολαμβάνουν την εμπειρία του εργαστηρίου και να εφαρμόζουν τις τεχνικές που έμαθαν στο επάγγελμά τους. Αντίθετα ένας ολοένα αυξανόμενος αριθμός νέων "μυημένων" (μεταξύ 20 και 30 ετών) δραστηριοποιείται στον τομέα της αφήγησης ως επαγγέλματος. Η Ιταλική μέθοδος συνίσταται σε δυο διακριτά εκπαιδευτικά στάδια: Το πρώτο στάδιο είναι η σχέση «δασκάλου - μαθητή» (αυτό το στάδιο θεωρείται και ως επίσημη εκπαίδευση). Εγώ εκπαιδεύτηκα με την μέθοδο αυτή και την θεωρώ εξαιρετικά σημαντική για την προσωπική μου ανάπτυξη. Η δεύτερη φάση είναι η «εμπειρία» της αφήγησης μπροστά σε κοινό, της συνεργασίας με άλλους αφηγητές, της παρακολούθησης παραστάσεων και αποτελεί και αυτή θεμελιώδες τμήμα της εξέλιξης και της μαθησιακής διαδικασίας του αφηγητή. Προσωπικά πιστεύω ότι και οι δύο αυτές φάσεις είναι εξίσου σημαντικές για τον αφηγητή.
Αγγελική Αγαλιανού - Ελλάδα:
H εκπαίδευση των αφηγητών στην Ελλάδα είναι κάτι σχετικά καινούριο, το οποίο έκανε τα πρώτα του βήματα στη δεκαετία του 1990. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι αφηγητές εκπαιδεύονται με τη μορφή σεμιναρίων ή εργαστηρίων που παρέχονται από μεμονωμένους επαγγελματίες αφηγητές ή παρακολουθώντας κάποιο εκπαιδευτικό πρόγραμμα στη Σχολή Αφηγηματικής Τέχνης του Κέντρου Μελέτης και Διάδοσης Μύθων και Παραμυθιών στην Αθήνα. Μέχρι στιγμής, δεν υπάρχει κάποιος δημόσιος φορέας που να προσφέρει τέτοιου είδους εκπαίδευση. Η σπουδή πάνω στην αφηγηματική τέχνη γίνεται υπό τη μορφή δια βίου μάθησης, και ίσως αυτό εξηγεί το ευρύ ηλικιακό φάσμα των ανθρώπων που εμπλέκονται σε τέτοιου είδους εκπαιδευτικά προγράμματα. Κανείς μπορεί να δει μια "τάξη" αφηγητών ηλικίας από είκοσι-πέντε έως εξήντα ετών.
H εκπαίδευση των αφηγητών στην Ελλάδα είναι κάτι σχετικά καινούριο, το οποίο έκανε τα πρώτα του βήματα στη δεκαετία του 1990. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι αφηγητές εκπαιδεύονται με τη μορφή σεμιναρίων ή εργαστηρίων που παρέχονται από μεμονωμένους επαγγελματίες αφηγητές ή παρακολουθώντας κάποιο εκπαιδευτικό πρόγραμμα στη Σχολή Αφηγηματικής Τέχνης του Κέντρου Μελέτης και Διάδοσης Μύθων και Παραμυθιών στην Αθήνα. Μέχρι στιγμής, δεν υπάρχει κάποιος δημόσιος φορέας που να προσφέρει τέτοιου είδους εκπαίδευση. Η σπουδή πάνω στην αφηγηματική τέχνη γίνεται υπό τη μορφή δια βίου μάθησης, και ίσως αυτό εξηγεί το ευρύ ηλικιακό φάσμα των ανθρώπων που εμπλέκονται σε τέτοιου είδους εκπαιδευτικά προγράμματα. Κανείς μπορεί να δει μια "τάξη" αφηγητών ηλικίας από είκοσι-πέντε έως εξήντα ετών.
Θεωρείτε απαραίτητη την εκπαίδευση των αφηγητών;
Ine Mariel Solbakken - Νορβηγία: Θεωρώ ότι η εκπαίδευση είναι απαραίτητη για τους αφηγητές. Ειδικά οι νέοι αφηγητές μπορούν να πετύχουν εξαιρετικά αποτελέσματα με την βοήθεια εργαστηρίων όπου έμπειροι αφηγητές σε καθοδηγούν και σου διδάσκουν τεχνικές και έξυπνους τρόπους επίλυσης προβλημάτων που προκύπτουν κατά την αφήγηση ενώ παράλληλα σου μαθαίνουν εναλλακτικούς τρόπους να κάνεις και να δείχνεις πράγματα.
Karla Suzanne Oefjord - Νορβηγία: Πιστεύω ότι η εκπαίδευση είναι σημαντική για τους αφηγητές γιατί έτσι μαθαίνουν τις τεχνικές της αφήγησης αλλά και το πώς να βρίσκουν, να επεξεργάζονται και να αφηγούνται καλά μια ιστορία. Μαθαίνει κανείς τόσο ωραία πράγματα στα πλαίσια της εκπαίδευσής του ως αφηγητής που πραγματικά όσοι δεν παρακολουθούν κάποιο εκπαιδευτικό πρόγραμμα χάνουν.
Ana Svetel - Σλοβενία: Προσωπικά πιστεύω ότι για να γίνει κανείς περφόρμερ οποιουδήποτε είδους, είναι απαραίτητη κάποια μορφή εκπαίδευσης. Παρόλα αυτά, η διάρκεια και εκπαιδευτική προσέγγιση ενδέχεται να διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό.
Mattia Di Pierro - Ιταλία:
Τι δυνατότητες και προοπτικές υπάρχουν στη χώρα σας να ασχοληθεί κανείς επαγγελματικά με την αφήγηση;
Ine Mariel - Νορβηγία: Η αφήγηση ως επάγγελμα στην Νορβηγία γίνεται λίγο πολύ στην βάση της αυτοαπασχόλησης. Ως αυτοαπασχολούμενος αφηγητής αποφασίζεις πλέον προσωπικά τι θέλεις να κάνεις και επεξεργάζεσαι πρότζεκτ που είναι ελκυστικά για τους ακροατές σου. Παραστάσεις μπορεί να δώσει κανείς σε σχολεία, θέατρα, βιβλιοθήκες, φεστιβάλ και αλλού. Θεωρώ ότι η αφηγηματική κοινότητα του Όσλο είναι πολύ δραστήρια. Κάθε μήνα διοργανώνονται στο Όσλο αφηγηματικές εκδηλώσεις για διάφορα ακροατήρια. Οι παραστάσεις δίνονται είτε από μεμονωμένους αφηγητές, είτε από ομάδες αφηγητών.
Εάν συνδυάσει κανείς την αφήγηση με την διδασκαλία, υπάρχει δυνατότητα να εργαστεί σε σχολείο διδάσκοντας αφήγηση, ειδικά στα Θεατρικά Γυμνάσια και στις Πανεπιστημιακές Σχολές Δραματουργίας.
Ana Svetel - Σλοβενία: Υπάρχουν ορισμένοι επαγγελματίες αφηγητές στη Σλοβενία. Συνήθως όμως συνδυάζουν την αφήγηση με άλλες συναφείς δραστηριότητες όπως συγγραφή, έρευνα, θέατρο, διοργάνωση εκδηλώσεων, διαχείριση πολιτιστικών εκδηλώσεων, κτλ. Οι περισσότεροι Σλοβένοι αφηγητές αφηγούνται για διάφορα ακροατήρια (νήπια, μαθητές δημοτικού, εφήβους και ενήλικες) και μετακινούνται με παραστάσεις σε όλη την χώρα. Αξίζει να αναφέρω ότι στην Σλοβενία πολλοί σκηνοθέτες, ηθοποιοί και θεατρολόγοι ασχολούνται (ή πειραματίζονται) με διάφορες αφηγηματικές προσεγγίσεις.
Αγγελική Αγαλιανού - Ελλάδα: Ναι, θεωρώ ότι η σπουδή στην αφήγηση είναι μια απαραίτητη διαδικασία για κάποιον που επιθυμεί να γίνει επαγγελματίας αφηγητής. Δεδομένου ότι η αφηγηματική τέχνη είναι κι αυτή μια μορφή τέχνης, είναι σημαντικό να έχει κανείς κατακτήσει κάποιες βασικές τεχνικές δεξιότητες και γνώσεις επί των δύο μοναδικών εργαλείων που έχει ως αφηγητής, δηλαδή του σώματος και της φωνής του, ώστε να μπορεί να αφηγηθεί μπροστά σε ένα οποιοδήποτε κοινό. Ωστόσο, η ουσία της αφήγησης δεν εξαντλείται στην τεχνική εκπαίδευση που κανείς παίρνει από ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα μερικών μηνών ή ετών. Η καλύτερη μορφή εκπαίδευσης είναι η διαρκής και συνειδητή εμβάθυνση στις ιστορίες που καλούμαστε ως αφηγητές να "μιλήσουμε" και στην παρακολούθηση αφηγήσεων σε διαφορετικά περιβάλλονται.
Ine Mariel - Νορβηγία: Η αφήγηση ως επάγγελμα στην Νορβηγία γίνεται λίγο πολύ στην βάση της αυτοαπασχόλησης. Ως αυτοαπασχολούμενος αφηγητής αποφασίζεις πλέον προσωπικά τι θέλεις να κάνεις και επεξεργάζεσαι πρότζεκτ που είναι ελκυστικά για τους ακροατές σου. Παραστάσεις μπορεί να δώσει κανείς σε σχολεία, θέατρα, βιβλιοθήκες, φεστιβάλ και αλλού. Θεωρώ ότι η αφηγηματική κοινότητα του Όσλο είναι πολύ δραστήρια. Κάθε μήνα διοργανώνονται στο Όσλο αφηγηματικές εκδηλώσεις για διάφορα ακροατήρια. Οι παραστάσεις δίνονται είτε από μεμονωμένους αφηγητές, είτε από ομάδες αφηγητών.
Εάν συνδυάσει κανείς την αφήγηση με την διδασκαλία, υπάρχει δυνατότητα να εργαστεί σε σχολείο διδάσκοντας αφήγηση, ειδικά στα Θεατρικά Γυμνάσια και στις Πανεπιστημιακές Σχολές Δραματουργίας.
Ana Svetel - Σλοβενία: Υπάρχουν ορισμένοι επαγγελματίες αφηγητές στη Σλοβενία. Συνήθως όμως συνδυάζουν την αφήγηση με άλλες συναφείς δραστηριότητες όπως συγγραφή, έρευνα, θέατρο, διοργάνωση εκδηλώσεων, διαχείριση πολιτιστικών εκδηλώσεων, κτλ. Οι περισσότεροι Σλοβένοι αφηγητές αφηγούνται για διάφορα ακροατήρια (νήπια, μαθητές δημοτικού, εφήβους και ενήλικες) και μετακινούνται με παραστάσεις σε όλη την χώρα. Αξίζει να αναφέρω ότι στην Σλοβενία πολλοί σκηνοθέτες, ηθοποιοί και θεατρολόγοι ασχολούνται (ή πειραματίζονται) με διάφορες αφηγηματικές προσεγγίσεις.
Karla Suzanne Oefjord - Νορβηγία: Η αφηγηματική κοινότητα στην Νορβηγία και ιδιαίτερα στο Όσλο είναι αρκετά μεγάλη. Οι αφηγητές μπορούν να εργαστούν σε διάφορους φορείς και να ασχοληθούν με πληθώρα διαφορετικών εργασιών. Πολλοί αφηγητές διοργανώνουν εβδομαδιαίες συνεδρίες αφήγησης για συγκεκριμένες ομάδες ατόμων, ταξιδεύουν στην επαρχία για να αφηγηθούν σε σχολεία, αφηγούνται σε φεστιβάλ και άλλες εκδηλώσεις. Γίνονται εξάλλου αφηγήσεις κατά παραγγελία σε ιδιωτικές εκδηλώσεις. Πολλοί αφηγητές εργάζονται μόνοι. Υπάρχουν όμως και ομάδες αφηγητών που ταξιδεύουν μαζί και δίνουν ομαδικές παραστάσεις.
Mattia Di Pierro - Ιταλία: Κύριος στόχος μας στην Ιταλία είναι το "performing Storytelling". Εμείς οι Ιταλοί αφηγητές δημιουργούμε ομάδες ή οργανισμούς και περιοδεύουμε τη Χώρα με τις παραστάσεις μας, ενώ συχνά συνεργάζονται πολλές ομάδες μαζί. Εγώ εργάζομαι στην Ομάδα Αφήγησης Raccontamiunastoria (Πες μου μια ιστορία) με έδρα τη Ρώμη, επεξεργάζομαι τόσο ατομικές, όσο και ομαδικές παραστάσεις και συμβάλω στην διάδοση της αφήγησης ως τέχνης έχοντας ιδρύσει ένα μικρό φεστιβάλ αφήγησης στην Νότια Ιταλία με τίτλο "Vulture Storytelling"
Πώς μπορούν οι διεθνείς συνεργασίες αφηγητών να βοηθήσουν στην αλληλεπίδραση μεταξύ τους και να καταδείξουν την οικουμενικότητα της αφήγησης;
Ine Mariel - Νορβηγία: Πως; Μεγάλο ερώτημα. Η απάντηση είναι ναι, μπορεί να φέρει στο φως και να προάγει τις ομοιότητες, αλλά και τις διαφορές της αφηγηματικής παράδοσης ανά τον κόσμο. Πως όμως; Με το να μοιραζόμαστε τη γνώση και να βιώνουμε την αφήγηση από άλλα μέρη του κόσμου. Ας μοιραστούμε τις παραδόσεις μας για να ζήσουν οι ιστορίες μας. Εργαστήρια για αφηγητές σε όλο τον κόσμο για να συναντιόμαστε, να μοιραζόμαστε και να μαθαίνουμε, να κάνουμε γνωριμίες και φυσικά να λέμε ιστορίες και να συνεργαζόμαστε. Μόνο έτσι θα συνεχίσει αυτό το επάγγελμα να κάνει τον γύρο του κόσμου.
Ana Svetel - Σλοβενία: Πιστεύω ότι η διεθνής συνεργασία μπορεί να διευρύνει τον προσωπικό ορισμό του καθενός από εμάς για το τι σημαίνει αφήγηση. Βλέποντας και ακούγοντας άλλες προσεγγίσεις οδηγούμαστε στο να αμφισβητήσουμε την δική μας προσέγγιση πράγμα που είναι απαραίτητο στοιχείο κάθε καλλιτεχνικής ενασχόλησης.
Karla Suzanne Oefjord - Νορβηγία: Όλο αυτό είναι πολύ ωραίο! Το να συναντάς άλλους διεθνείς αφηγητές από διαφορετικές παραδόσεις μπορεί να εμπλουτίσει την κατανόησή σου για την αφήγηση και τους διάφορους πολιτισμούς. Πάντα μου άρεσε να δουλεύω με αυτό τον τρόπο. Οι διάφορες μορφές αφηγηματικής παράδοσης μας διδάσκουν τρόπους αφήγησης που είναι μοναδικές για κάθε πολιτισμό: τραγούδι, εικόνες, επικοινωνία, φωνή, χειρονομίες, κτλ. Μπορούμε εξάλλου να εντοπίσουμε και τις ομοιότητες είτε πρόκειται για μύθους, είτε για παραμύθια, είτε για τρόπους αφήγησης. Όλα αυτά τα στοιχεία μπορούν να περάσουν με την ανταλλαγή και τον δανεισμό από κουλτούρα σε κουλτούρα. Συναντήσεις σαν και αυτήν διευρύνουν την αίσθηση μας για την τέχνη καθώς μαθαίνουμε και δανειζόμαστε ο ένας από τον άλλον. Με αυτό τον τρόπο πιστεύω ότι η αφήγηση ως μορφή τέχνης στηριγμένη στην επικοινωνία και την ανθρώπινη συνεύρεση θα συνεχίσει να εξαπλώνεται.
Mattia Di Pierro - Ιταλία: Η αφήγηση προσφέρει μεγάλη ελευθερία σε όλους όσους την προσεγγίζουν. Αυτό είναι προφανές κατά την παρακολούθηση μεγάλων, διεθνών φεστιβάλ αφήγησης με πληθώρα διαφορετικών αφηγηματικών παραδόσεων. Παρόλα αυτά, όπως διαπιστώνει κανείς, οι ρίζες της αφήγησης είναι κοινές σε όλους τους πολιτισμούς: Η ιστορία, το ακροατήριο, η σύνδεση και η αλληλεπίδραση. Εφόσον υπάρχουν αυτά τα στοιχεία, υπάρχει και αφήγηση. Εγώ εμπνέομαι κάθε φορά που συνεργάζομαι με έναν νέο αφηγητή ή απλώς παρακολουθώ μια παράσταση, ακόμα και όταν συζητώ για την αφήγηση με αφηγητές από άλλες χώρες. Στην Ιταλία λέμε «Ο καλλιτέχνης πρέπει να κλέψει από άλλους καλλιτέχνες» και αυτό είναι αλήθεια. Παρακολουθούμε άλλους αφηγητές, μας αρέσει η απόδοσή τους και προσπαθούμε να την ιδιοποιηθούμε, να την ενσωματώσουμε στο ύφος των παραστάσεών μας. Πολλοί ονομάζουν την διαδικασία αυτή «νόθευση». Προσωπικά πιστεύω ότι δεν είναι παρά η διαδικασία της εξέλιξης.
Γιατί επιλέξατε να γίνετε αφηγητές; Ποια βαθύτερη ανάγκη σας και ποιο σκοπό υπηρετεί η αφήγηση για εσάς;
Ine Mariel - Νορβηγία: Ανακάλυψα την αφήγηση εδώ και όχι πολύ καιρό κατά τύχη, (όπως γίνεται με όλα τα σημαντικά πράγματα στη ζωή) και ερωτεύτηκα τρελά αυτή την μορφή τέχνης. Πάντοτε θαύμαζα τους αφηγητές, ποτέ όμως δεν πίστευα ότι μια μέρα θα μπορούσα και εγώ να αφηγηθώ. Κάποια στιγμή προσπάθησα και η αφήγηση μου άλλαξε τη ζωή. Ξέρω πια ότι αυτό είναι εκείνο που θέλω να κάνω στη ζωή μου. Αγαπώ τόσο τα λαϊκά παραμύθια και τους μύθους, όσο και τις βιωματικές ιστορίες. Για μένα, η αφήγηση είναι τέχνη ουσιαστική και πιστεύω ειλικρινά ότι τα παραμύθια έχουν δύναμη που μπορεί να αλλάξει τη ζωή του ανθρώπου. Αυτό ακριβώς είναι που με γοητεύει.
Ana Svetel - Σλοβενία: Θεωρώ τα λαϊκά παραμύθια ως αστείρευτη πηγή καλών ιστοριών που, αντίθετα από ότι συμβαίνει με άλλες λογοτεχνικές μορφές, αποκτούν ακατανίκητη γοητεία μόνον όταν ειπωθούν με μαεστρία. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο αφηγούμαι. Μια άλλη πτυχή της αφήγησης που βρίσκω ιδιαίτερα ελκυστική είναι ο μινιμαλιστικός χαρακτήρας της. Η φαινομενική απλότητα των παραμυθιών αποτελεί συνάμα πρόκληση και πρόσκληση να ανακαλύψουμε την ομορφιά τους.
Karla Suzanne Oefjord - Νορβηγία: Αποφάσισα να κάνω αφήγηση στο πλαίσιο των πανεπιστημιακών μου σπουδών στο Μητροπολιτικό Πανεπιστήμιο του Όσλο. Πάντοτε αγαπούσα τις ιστορίες και οι σπουδές στην αφήγηση μου φάνηκαν πολύ ενδιαφέρουσες. Ερωτεύτηκα την τέχνη αυτή και τον τρόπο που χρησιμοποιεί κανείς το σώμα και την φωνή του στη σκηνή. Είναι απλό και συνάμα πολύπλοκο και ενδιαφέρον. Μου άρεσε πολύ να συμμετέχω σε ομαδικές παραστάσεις γιατί μπορεί να κάνει κανείς τα πάντα. Μαζί φτιάξαμε δυναμικές και αστείες εικόνες με το σώμα και την φωνή μας. Κατάλαβα ότι ήθελα να συνεχίσω με την αφήγηση για να μπορώ να αφηγηθώ τις ιστορίες που θεωρώ σημαντικές και να πειραματιστώ και άλλο με αυτή την όμορφη μορφή τέχνης.
Mattia Di Pierro - Ιταλία: Θυμάμαι το πρώτο μου εργαστήριο στη αφήγηση: Την τελευταία ημέρα του εργαστηρίου, πάνε τρία χρόνια τώρα, μου ζήτησαν να αφηγηθώ μέρος της ιστορίας που είχα επεξεργαστεί στη διάρκεια του τριήμερου εργαστηρίου. Θυμάμαι ότι την ώρα που έλεγα την ιστορία μου κοίταξα τους συμμαθητές μου στα μάτια. Τα μάτια τους έλαμπαν ενώ με άκουγαν… ένιωσα τόσο ωραία. Άρχισα να αφηγούμαι γιατί το εύρισκα απολαυστικό. Σήμερα συνειδητοποιώ ότι ο λόγος που εύρισκα απολαυστική την αφήγηση ήταν ότι ήταν ήδη κομμάτι του εαυτού μου. Όταν ήμουν παιδί βρισκόμουν πάντοτε ανάμεσα σε ηλικιωμένους (ήμουν εσωστρεφής και δεν μου άρεσε να κάνω παρέα με τα άλλα παιδιά). Οι παππούδες και οι γιαγιάδες μου φαινόταν σοφοί και παντογνώστες. Ήταν σίγουρα σοφοί γιατί ήξεραν να λένε τόσες πολλές ιστορίες: Ιστορίες από το παρελθόν τους, ιστορίες με νεράιδες, τέρατα και μαγεία, ιστορίες με ήρωες του παλιού καιρού. Οι ιστορίες αυτές διαμόρφωσαν τη ζωή μου… μέσα σε αυτές βρήκα την απάντηση στα μεγάλα ερωτήματα που όλοι μας αντιμετωπίζουμε καθώς μεγαλώνουμε. Οι ιστορίες αυτές μου έμαθαν τον κόσμο και τους τρόπους του. Αυτό γινόταν τον παλιό καιρό: Οι παλιοί έλεγαν ιστορίες αναμεταξύ τους όχι μόνο για να θυμούνται τα κατορθώματα των ηρώων, αλλά και για να εξασφαλίσουν ότι οι αξίες και τα ιδανικά τους θα επιβιώσουν ενώ τα λάθη τους δεν θα επαναληφθούν. Μερικές από τις ιστορίες που λέμε σήμερα είναι πανάρχαιες. Σοφοί άνθρωποι τις αφηγήθηκαν για να τις ακούσουν άλλοι που αποφάσισαν με την σειρά τους να τις μοιραστούν. Με αυτό τον τρόπο, η αλυσίδα της αφήγησης τις έφερε μέχρι τις μέρες μας. Θέλω να είμαι κομμάτι αυτής της αλυσίδας. Αυτό σημαίνει αφήγηση για μένα.
Αγγελική Αγαλιανού - Ελλάδα: Παρ' όλο που η επαγγελματική αφήγηση στην Ελλάδα δε μετρά τόσα χρόνια ζωής -και αναγνώρισης- όσο σε άλλες χώρες του κόσμου, οι προοπτικές που ανοίγονται για τους αφηγητές τα τελευταία δέκα χρόνια φαίνεται να διευρύνονται. Μέχρι σχετικά πρόσφατα, η αφήγηση αφορούσε σχεδόν αποκλειστικά το παιδικό κοινό. Ωστόσο, τελευταία, όλο και περισσότερα σχολεία, μουσεία, πολυχώροι τέχνης, ακόμα και θέατρα φιλοξενούν παραστάσεις αφήγησης τόσο για παιδικό όσο και για ενήλικο κοινό, ενώ τα φεστιβάλ αφήγησης πληθαίνουν και γίνονται όλο και πιο δημοφιλή. Παρότι, στις περισσότερες περιπτώσεις, η αφήγηση δεν είναι η μοναδική ή κύρια πηγή εισοδήματος για τους επαγγελματίες αφηγητές, το αυξανόμενο ενδιαφέρον του κοινού προς την αφήγηση ανοίγει όλο και μεγαλύτερους ορίζοντες για το μέλλον.
Ine Mariel - Νορβηγία: Πως; Μεγάλο ερώτημα. Η απάντηση είναι ναι, μπορεί να φέρει στο φως και να προάγει τις ομοιότητες, αλλά και τις διαφορές της αφηγηματικής παράδοσης ανά τον κόσμο. Πως όμως; Με το να μοιραζόμαστε τη γνώση και να βιώνουμε την αφήγηση από άλλα μέρη του κόσμου. Ας μοιραστούμε τις παραδόσεις μας για να ζήσουν οι ιστορίες μας. Εργαστήρια για αφηγητές σε όλο τον κόσμο για να συναντιόμαστε, να μοιραζόμαστε και να μαθαίνουμε, να κάνουμε γνωριμίες και φυσικά να λέμε ιστορίες και να συνεργαζόμαστε. Μόνο έτσι θα συνεχίσει αυτό το επάγγελμα να κάνει τον γύρο του κόσμου.
Ana Svetel - Σλοβενία: Πιστεύω ότι η διεθνής συνεργασία μπορεί να διευρύνει τον προσωπικό ορισμό του καθενός από εμάς για το τι σημαίνει αφήγηση. Βλέποντας και ακούγοντας άλλες προσεγγίσεις οδηγούμαστε στο να αμφισβητήσουμε την δική μας προσέγγιση πράγμα που είναι απαραίτητο στοιχείο κάθε καλλιτεχνικής ενασχόλησης.
Karla Suzanne Oefjord - Νορβηγία: Όλο αυτό είναι πολύ ωραίο! Το να συναντάς άλλους διεθνείς αφηγητές από διαφορετικές παραδόσεις μπορεί να εμπλουτίσει την κατανόησή σου για την αφήγηση και τους διάφορους πολιτισμούς. Πάντα μου άρεσε να δουλεύω με αυτό τον τρόπο. Οι διάφορες μορφές αφηγηματικής παράδοσης μας διδάσκουν τρόπους αφήγησης που είναι μοναδικές για κάθε πολιτισμό: τραγούδι, εικόνες, επικοινωνία, φωνή, χειρονομίες, κτλ. Μπορούμε εξάλλου να εντοπίσουμε και τις ομοιότητες είτε πρόκειται για μύθους, είτε για παραμύθια, είτε για τρόπους αφήγησης. Όλα αυτά τα στοιχεία μπορούν να περάσουν με την ανταλλαγή και τον δανεισμό από κουλτούρα σε κουλτούρα. Συναντήσεις σαν και αυτήν διευρύνουν την αίσθηση μας για την τέχνη καθώς μαθαίνουμε και δανειζόμαστε ο ένας από τον άλλον. Με αυτό τον τρόπο πιστεύω ότι η αφήγηση ως μορφή τέχνης στηριγμένη στην επικοινωνία και την ανθρώπινη συνεύρεση θα συνεχίσει να εξαπλώνεται.
Mattia Di Pierro - Ιταλία: Η αφήγηση προσφέρει μεγάλη ελευθερία σε όλους όσους την προσεγγίζουν. Αυτό είναι προφανές κατά την παρακολούθηση μεγάλων, διεθνών φεστιβάλ αφήγησης με πληθώρα διαφορετικών αφηγηματικών παραδόσεων. Παρόλα αυτά, όπως διαπιστώνει κανείς, οι ρίζες της αφήγησης είναι κοινές σε όλους τους πολιτισμούς: Η ιστορία, το ακροατήριο, η σύνδεση και η αλληλεπίδραση. Εφόσον υπάρχουν αυτά τα στοιχεία, υπάρχει και αφήγηση. Εγώ εμπνέομαι κάθε φορά που συνεργάζομαι με έναν νέο αφηγητή ή απλώς παρακολουθώ μια παράσταση, ακόμα και όταν συζητώ για την αφήγηση με αφηγητές από άλλες χώρες. Στην Ιταλία λέμε «Ο καλλιτέχνης πρέπει να κλέψει από άλλους καλλιτέχνες» και αυτό είναι αλήθεια. Παρακολουθούμε άλλους αφηγητές, μας αρέσει η απόδοσή τους και προσπαθούμε να την ιδιοποιηθούμε, να την ενσωματώσουμε στο ύφος των παραστάσεών μας. Πολλοί ονομάζουν την διαδικασία αυτή «νόθευση». Προσωπικά πιστεύω ότι δεν είναι παρά η διαδικασία της εξέλιξης.
Αγγελική Αγαλιανού - Ελλάδα: Πιστεύω ότι πράγματι το να έχει κανείς την ευκαιρία να βιώσει διαφορετικές αφηγηματικές κουλτούρες και παραδόσεις μπορεί να ανοίξει ένα ευρύ φάσμα προοπτικών στο πώς η αφηγηματική τέχνη θα αναπτυχθεί διεθνώς. Οι ιστορίες μετρούν σχεδόν όσα χρόνια ζωής μετρά ο άνθρωπος στη γη, κι επομένως ποικίλουν τόσο όσο και οι ανθρώπινοι πολιτισμοί. Το να ανακαλύπτει κανείς τον πλούτο των αφηγηματικών παραδόσεων του κόσμου μπορεί, επομένως, να δημιουργήσει υπέροχες προσμίξεις. Κυρίως όμως, μπορεί να οδηγήσει στη συνειδητοποίηση της επιρροής των ιστοριών διεθνώς και να τις αναδείξει ως ενοποιητικό εργαλείο ανάμεσα στις διάφορες κουλτούρες.
Γιατί επιλέξατε να γίνετε αφηγητές; Ποια βαθύτερη ανάγκη σας και ποιο σκοπό υπηρετεί η αφήγηση για εσάς;
Ine Mariel - Νορβηγία: Ανακάλυψα την αφήγηση εδώ και όχι πολύ καιρό κατά τύχη, (όπως γίνεται με όλα τα σημαντικά πράγματα στη ζωή) και ερωτεύτηκα τρελά αυτή την μορφή τέχνης. Πάντοτε θαύμαζα τους αφηγητές, ποτέ όμως δεν πίστευα ότι μια μέρα θα μπορούσα και εγώ να αφηγηθώ. Κάποια στιγμή προσπάθησα και η αφήγηση μου άλλαξε τη ζωή. Ξέρω πια ότι αυτό είναι εκείνο που θέλω να κάνω στη ζωή μου. Αγαπώ τόσο τα λαϊκά παραμύθια και τους μύθους, όσο και τις βιωματικές ιστορίες. Για μένα, η αφήγηση είναι τέχνη ουσιαστική και πιστεύω ειλικρινά ότι τα παραμύθια έχουν δύναμη που μπορεί να αλλάξει τη ζωή του ανθρώπου. Αυτό ακριβώς είναι που με γοητεύει.
Ana Svetel - Σλοβενία: Θεωρώ τα λαϊκά παραμύθια ως αστείρευτη πηγή καλών ιστοριών που, αντίθετα από ότι συμβαίνει με άλλες λογοτεχνικές μορφές, αποκτούν ακατανίκητη γοητεία μόνον όταν ειπωθούν με μαεστρία. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο αφηγούμαι. Μια άλλη πτυχή της αφήγησης που βρίσκω ιδιαίτερα ελκυστική είναι ο μινιμαλιστικός χαρακτήρας της. Η φαινομενική απλότητα των παραμυθιών αποτελεί συνάμα πρόκληση και πρόσκληση να ανακαλύψουμε την ομορφιά τους.
Karla Suzanne Oefjord - Νορβηγία: Αποφάσισα να κάνω αφήγηση στο πλαίσιο των πανεπιστημιακών μου σπουδών στο Μητροπολιτικό Πανεπιστήμιο του Όσλο. Πάντοτε αγαπούσα τις ιστορίες και οι σπουδές στην αφήγηση μου φάνηκαν πολύ ενδιαφέρουσες. Ερωτεύτηκα την τέχνη αυτή και τον τρόπο που χρησιμοποιεί κανείς το σώμα και την φωνή του στη σκηνή. Είναι απλό και συνάμα πολύπλοκο και ενδιαφέρον. Μου άρεσε πολύ να συμμετέχω σε ομαδικές παραστάσεις γιατί μπορεί να κάνει κανείς τα πάντα. Μαζί φτιάξαμε δυναμικές και αστείες εικόνες με το σώμα και την φωνή μας. Κατάλαβα ότι ήθελα να συνεχίσω με την αφήγηση για να μπορώ να αφηγηθώ τις ιστορίες που θεωρώ σημαντικές και να πειραματιστώ και άλλο με αυτή την όμορφη μορφή τέχνης.
Mattia Di Pierro - Ιταλία: Θυμάμαι το πρώτο μου εργαστήριο στη αφήγηση: Την τελευταία ημέρα του εργαστηρίου, πάνε τρία χρόνια τώρα, μου ζήτησαν να αφηγηθώ μέρος της ιστορίας που είχα επεξεργαστεί στη διάρκεια του τριήμερου εργαστηρίου. Θυμάμαι ότι την ώρα που έλεγα την ιστορία μου κοίταξα τους συμμαθητές μου στα μάτια. Τα μάτια τους έλαμπαν ενώ με άκουγαν… ένιωσα τόσο ωραία. Άρχισα να αφηγούμαι γιατί το εύρισκα απολαυστικό. Σήμερα συνειδητοποιώ ότι ο λόγος που εύρισκα απολαυστική την αφήγηση ήταν ότι ήταν ήδη κομμάτι του εαυτού μου. Όταν ήμουν παιδί βρισκόμουν πάντοτε ανάμεσα σε ηλικιωμένους (ήμουν εσωστρεφής και δεν μου άρεσε να κάνω παρέα με τα άλλα παιδιά). Οι παππούδες και οι γιαγιάδες μου φαινόταν σοφοί και παντογνώστες. Ήταν σίγουρα σοφοί γιατί ήξεραν να λένε τόσες πολλές ιστορίες: Ιστορίες από το παρελθόν τους, ιστορίες με νεράιδες, τέρατα και μαγεία, ιστορίες με ήρωες του παλιού καιρού. Οι ιστορίες αυτές διαμόρφωσαν τη ζωή μου… μέσα σε αυτές βρήκα την απάντηση στα μεγάλα ερωτήματα που όλοι μας αντιμετωπίζουμε καθώς μεγαλώνουμε. Οι ιστορίες αυτές μου έμαθαν τον κόσμο και τους τρόπους του. Αυτό γινόταν τον παλιό καιρό: Οι παλιοί έλεγαν ιστορίες αναμεταξύ τους όχι μόνο για να θυμούνται τα κατορθώματα των ηρώων, αλλά και για να εξασφαλίσουν ότι οι αξίες και τα ιδανικά τους θα επιβιώσουν ενώ τα λάθη τους δεν θα επαναληφθούν. Μερικές από τις ιστορίες που λέμε σήμερα είναι πανάρχαιες. Σοφοί άνθρωποι τις αφηγήθηκαν για να τις ακούσουν άλλοι που αποφάσισαν με την σειρά τους να τις μοιραστούν. Με αυτό τον τρόπο, η αλυσίδα της αφήγησης τις έφερε μέχρι τις μέρες μας. Θέλω να είμαι κομμάτι αυτής της αλυσίδας. Αυτό σημαίνει αφήγηση για μένα.
Αγγελική Αγαλιανού - Ελλάδα: Αρχικά, ασχολήθηκα με την αφήγηση απλώς γιατί αγαπούσα τις λαϊκές ιστορίες και ήθελα με κάποιον τρόπο να τις εντάξω στη διδασκαλία μου. Σύντομα, ωστόσο, ανακάλυψα τη θεραπευτική δύναμη της αφήγησης. Συνειδητοποίησα ότι οι ιστορίες μπορούσαν να γίνουν το μέσο της (επανα)σύνδεσης με το βαθύ "μέσα" του καθενός, ακριβώς γιατί ήταν αυτόματα συνδέουν τον καθένα με το βαθύ "μέσα" της συλλογικής ανθρώπινης ψυχής και μνήμης. Ο κόσμος των λαϊκών ιστοριών είναι ένας κόσμος αρκετά απομακρυσμένος από την κυνική και αποστειρωμένη λογική των ημερών μας, γεμάτος ήρωες και εμπειρίες που η δομημένη σε κουτάκια κοινωνία και λογική μας ίσως δε θα επέτρεπε ούτε τη σύλληψή τους. Το ότι, όμως, αυτές οι ιστορίες έχουν τέτοια δύναμη πάνω μας ακόμα και σήμερα δείχνει ότι μπορούμε ακόμα να ταυτιζόμαστε με αυτές τις γεμάτες συμβολισμούς - τους οποίους το λογικό μας ενίοτε δεν μπορεί να αποκωδικοποιήσει- εμπειρίες. Επομένως, οι ιστορίες μπορούν να γίνουν το συλλογικό μας μέσο επιστροφής στον πνευματικό και ταυτόχρονα γήινο εαυτό μας, το μέσο μας να ξαναβρούμε τις κοινές μας ρίζες ως άνθρωποι. Όπως η δασκάλα μας και υπέροχη αφηγήτρια, Στέλλα Κασιμάτη, λέει, η δουλειά του αφηγητή είναι ένα είδος ιερού ακτιβισμού.
