«Για να βγει κανείς από τον φαύλο κύκλο της βίας και του φόβου χρειάζεται σθένος. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος δράσης. Όλα τα άλλα είναι αντίδραση»
Ο Torgrim Mellum Stene είναι ένας σύγχρονος βάρδος, ένας επικός ποιητής. Με τον δικό του τρόπο αναζητά και συγκεντρώνει την προφορική παράδοση του παρελθόντος και τη μεταμορφώνει σε μια τέχνη ζωντανή και ενδιαφέρουσα για τις ανάγκες της μεταμοντέρνας μας εποχής. Αντλεί το υλικό του από τους μύθους, την ιστορία αλλά και τα προσωπικά του βιώματα ενώ πολύ συχνά συνδυάζει το υλικό αυτό με πρωτότυπο και αρκετά απρόβλεπτο τρόπο. Αυτό που κυρίως τον ενδιαφέρει είναι:
1) Να χρησιμοποιεί την αφήγηση για να δώσει νόημα στην χαοτική εποχή μας,
2)Να ευαισθητοποιεί με την δουλειά του το κοινό σχετικά με τους περιορισμούς που οι ίδιοι επιβάλλουμε στον εαυτό μας,
3) Να είναι η κάθε παράστασή του πηγή θαυμασμού και αναψυχής και να διαπνέεται από αίσθημα επικοινωνίας και συνύπαρξης,
4) Να χρησιμοποιεί το υλικό «από το οποίο είναι φτιαγμένα τα όνειρα» για την διάδοση της γνώσης και των γεγονότων, ιστορικών και μη. Ασχολείται επίσης πολύ με την ανάπτυξη της πολύγλωσσης αφήγησης ως ξεχωριστής μορφής τέχνης, ως εργαλείου βελτίωσης της κατανόησης ανάμεσα σε διαφορετικούς πολιτισμούς και θρησκείες αλλά και ως ουσιαστικού χαρακτηριστικού κάθε μορφής πολιτιστικής ανταλλαγής.
Είστε γνωστός και ως "Φάντης Μπαστούνι". Πως συνδέεται αυτό το ψευδώνυμο με την προσωπικότητά σας και με την ιδιότητά σας ως αφηγητή;
Και οι δυο μου παππούδες ήταν φυσικοί παραμυθάδες αν και όχι επαγγελματίες. Με τον παππού μου από την μητέρα μου είχα πολύ ιδιαίτερη σχέση: όταν ήμουν οκτώ χρονών μου αφηγήθηκε μιαν ιστορία από τα Σκανδιναβικά Έπη που μιλούσε για τον περιβόητο πολεμιστή και ποιητή Eigil Skallagrimsson (Ίγκιλ Σκαλαγρίμσον) και πως πιάστηκε αιχμάλωτος από έναν βασιλιά εχθρό του που του είπε ότι το πρωί θα του πάρει το κεφάλι. Την νύχτα, ο Ίγκιλ συνέθεσε ένα χαιρετιστήριο ύμνο προς τον βασιλιά και τον απήγγειλε το πρωί λίγο πριν πέσει το τσεκούρι του δήμιου στο κεφάλι του. Τόσο πολύ χάρηκε και εντυπωσιάστηκε ο βασιλιάς ώστε άφησε ελεύθερο τον Ίγκιλ. Θυμάμαι ακόμα ότι όταν άκουσα αυτή την ιστορία σκέφτηκα: «Αχ πως θα ήθελα να κάνω κάποτε και εγώ κάτι παρόμοιο». Ο παππούς μου από την μητέρα μου, ο Harald Mellum, μου αφηγούνταν και ιστορίες από την ζωή του που συνήθως αφορούσαν την απίστευτη τύχη του και την αίσθηση του δράματος που είχε. Μια ιστορία που του άρεσε ιδιαίτερα να αφηγείται μιλούσε για ένα κρύο φλεβαριάτικο πρωινό στη δεκαετία του 60 όταν ο ίδιος υπηρετούσε ως σμηναγός της αεροπορίας στην
Νορβηγική βάση του Gardermoen. Εκείνο το πρωινό λοιπόν μπήκε στην τραπεζαρία των αξιωματικών και τίναξε το χιόνι από το παλτό του. Το μάτι του έπεσε σε έναν δεκανέα που έριχνε πασιέντζα δίπλα στο τζάκι. Ξαφνικά ο παππούς μου, σπρωγμένος από ποιος ξέρει ποια έμπνευση, κατευθύνθηκε προς το μέρος του και του είπε: «Άσε κάτω αμέσως τα χαρτιά!» Ο δεκανέας έκανε ότι του είπε παρόλο που του φάνηκε παράξενο. Ο παππούς μου τότε ανακάτεψε τα χαρτιά να ξανάβαλε κάτω και είπε στον δεκανέα: «Και τώρα θα τραβήξω για σένα τον φάντη μπαστούνι». Έκοψε την τράπουλα και ιδού ο φάντης! Χωρίς κάποιο ταχυδακτυλουργικό κόλπο, ο παππούς μου απλώς εμπιστεύτηκε την τύχη του. «Πως στο καλό το ‘κανες αυτό;» ρώτησε ο δεκανέας. «Εμ, αφού το ‘πα έπρεπε να το κάνω κιόλας!» απάντησε ο παππούς μου ενώ σχεδόν αμέσως η έμφυτη αίσθηση του δράματος που τον χαρακτήριζε τον έσπρωξε να φύγει από την τραπεζαρία για να αφήσει τους υπόλοιπους να κουβεντιάσουν με τη ησυχία τους το συμβάν. Λίγο πριν πεθάνει ο παππούς μου μίλησε ανοικτά και με ειλικρίνεια. Κατάλαβα ότι στο βάθος της καρδιάς του ήθελε πάντοτε να γίνει ηθοποιός και ποιητής. Στο τέλος μου έδωσε ένα ντοσιέ με σκέψεις και σημειώσεις με τίτλο: «Τα κατορθώματα και τα λάθη του Harald Mellum» και μου ζήτησε να το τελειώσω. Πέντε χρόνια μετά τον θάνατό του, κατάλαβα ότι δεν ήθελε να τελειώσω το έργο του αλλά να φτιάξω και να ανεβάσω μια παράσταση για τον ίδιο και την σχέση μας. Η παράσταση αυτή είχε τίτλο «Φάντης Μπαστούνι» και από τότε ο τίτλος αυτός έγινε η καλλιτεχνική μου περσόνα. Για μένα συμβολίζει τόσο την σχέση μου με τον παππού μου και τις ιστορίες που μου έδωσε, αλλά και τα έμφυτα χαρακτηριστικά μου. Εκτός αυτού, ο Φάντης Μπαστούνι είναι χαρτί που προέρχεται από το χαρτί του Ταρώ που ονομάζεται «Ιππότης Μπαστούνι». Το μπαστούνι στην περίπτωση αυτή είναι το ένδυμα της έμπνευσης, της δημιουργικότητας και της εσωτερικής φλόγας ενώ ο Ιππότης είναι ένας άντρας δραστήριος, έτοιμος για όλα, γεμάτος ενθουσιασμό και όραμα.
Είστε διεθνής αφηγητής. Πως είναι να αφηγείται κανείς σε μια ξένη γλώσσα και σε μια κουλτούρα που δεν είναι η δική του;
Κατά μια άποψη, κάθε φορά που αφηγείσαι είσαι αντιμέτωπος με διαφορετική κουλτούρα. Ακόμα και αν πρόκειται για διαφορετικό ακροατήριο ή για το διπλανό χωριό ή πόλη. Υπάρχουν, βλέπετε, πολλές υποκουλτούρες ακόμα και σε μια μικρή χώρα όπως η Νορβηγία. Το να αφηγηθείς σε ένα Νορβηγικό ακροατήριο που δεν έχει συνηθίσει να ακούει αφηγήσεις θυμίζει πολύ περισσότερο προσπάθεια κατανόησης και προσέγγισης μιας άλλης κουλτούρας από το να παρουσιαστείς σε ένα φεστιβάλ αφήγησης μπροστά σε ακροατήριο που είναι συνηθισμένο να ακούει παραμύθια στην Ελλάδα όπου έχω αφηγηθεί ήδη τέσσερις φορές. Ως παραμυθάς μαθαίνεις να προσαρμόζεις και να επανατοποθετείς τις αφηγήσεις σου σε διαφορετικά πλαίσια. Από μια άποψη κάθε αφήγηση έχει διαφορετικές απαιτήσεις ανάλογες με τους εμπλεκόμενους παράγοντες. Εξάλλου η ίδια η πρακτική της αφήγησης είναι διαπολιτισμική και παγκοσμίως αναγνωρίσιμη. Μερικές φορές νιώθω ότι δεν μπήκα στο πλαίσιο και συνεπώς έχασα την ευκαιρία να έρθω σε επαφή με το ακροατήριο. Τέτοιες εμπειρίες παρόλο που δεν είναι ευχάριστες, είναι πολύ διδακτικές. Όσον αφορά τη γλώσσα, προσωπικά εκτός από την μητρική μου γλώσσα, τα Νορβηγικά, έχω αφηγηθεί μέχρι σήμερα μόνον στα Αγγλικά. Πάντοτε αισθάνομαι ότι εκφράζομαι καλύτερα στη μητρική μου γλώσσα παρόλο που μιλώ άπταιστα αγγλικά και οι λέξεις μου έρχονται από μόνες τους χωρίς να χρειάζεται να σκεφτώ. Τα Αγγλικά διαφέρουν ως εργαλείο αφήγησης από τα Νορβηγικά και προϋποθέτουν διαφορετικό ρυθμό και διαφορετικό τρόπο έκφρασης. Προσφέρουν όμως νέες δυνατότητες.
Θεωρείτε την μουσική ως ουσιαστικό και απαραίτητο κομμάτι της αφήγησης;
Η αφήγηση, αυτή καθαυτή, είναι ουσιαστικό κομμάτι όλων όσων μας περιβάλλουν. Η αφήγηση είναι ουσιαστικό κομμάτι του πολιτισμού, του πως φανταζόμαστε τον εαυτό μας στον κόσμο. Κατά κάποιο τρόπο, ο κόσμος μας πήρε σάρκα και οστά μέσα από την διαμόρφωση και την αφήγηση παραμυθιών. Από όσο γνωρίζω, στα παλιά χρόνια τα περισσότερα παραμύθια τα τραγουδούσαν, οπότε η μουσική και τα παραμύθια ήταν ένα και το αυτό. Ίσως να απάντησα στην ερώτησή σας. Ίσως και όχι. Ίσως πάλι βλέπω τα πάντα σαν μουσική, ακόμα και τη γλώσσα.
Πως θα χαρακτηρίζατε την συνεργασία σας με τον Amir Mirzai;
Ο Amir Mirzai είναι ο αταίριαστος αδελφός μου: παρόλο που είμαστε από διαφορετικές γενιές, πολιτισμούς και έχουμε διαφορετικό ταμπεραμέντο, είμαστε ένα στην καρδιά. Η συνεργασία μας ξεκίνησε με την παράσταση «Ιστορίες Πολέμου». Μέσα από αυτή την δουλειά ο Amir άνοιξε τις πόρτες της ζωής του και με προσκάλεσε, γενναιόδωρα να περάσω μέσα. Μέσω της συνεργασίας μας, οι εμπειρίες του έγιναν, κατά παράξενο τρόπο, και δικές μου εμπειρίες.
Τον χαρακτηρίζετε ως «Ρήγα Μπαστούνι». Για ποιο λόγο;
Το παρατσούκλι «Ρήγας Μπαστούνι» το χρησιμοποιώ γιατί αισθάνομαι ότι έχει ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά με τον παππού μου και με μένα αν και η πορεία του είναι πολύ μακρύτερη από την δική μου. Δεν τον φωνάζω όμως έτσι συνήθως.:) Το παρατσούκλι αυτό είναι ένα τέχνασμα που χρησιμοποιώ στην ιστοσελίδα μου, όπου αποδίδω σε κάθε συνάδελφο μου τον χαρακτήρα και τα χαρακτηριστικά ενός τραπουλόχαρτου.
Στις «Ιστορίες Πολέμου» αφηγείστε με τον Amir Mirzai. Πως είναι όταν δύο αφηγητές δουλεύουν στην ίδια ιστορία;
Η ιστορία αυτή είναι πρώτα και κύρια η ιστορία του Amir. Βασίζεται στην ζωή του και στα βιώματά του. Εκείνος είναι ο πρωταγωνιστής. Εγώ είμαι μάλλον μάρτυρας και ερμηνευτής. Μια γέφυρα ανάμεσα στο ακροατήριο και στις εμπειρίες του Amir, ένα παράθυρο για να κοιτάξουμε μέσα στην ζωή του. Δουλεύοντας την αφήγηση αυτή, οι ρόλοι μας ήταν από την αρχή σαφώς οριοθετημένοι. Εξάλλου εμπνευστήκαμε από ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα της Περσικής αφηγηματικής παράδοσης όπου δύο αφηγητές λένε την ίδια ιστορία αλλά από διαφορετικές, εκ διαμέτρου αντίθετες, οπτικές γωνίες. Στην δική μας περίπτωση, ο Amir αντιπροσωπεύει την άποψη ότι ο ίδιος αλλά και ο κόσμος έχουν καταρρεύσει, ενώ εγώ επιμένω ότι υπάρχει ελπίδα, φως στο σκοτάδι. Στην δουλειά αισθάνομαι ορισμένες φορές λες και είμαι αρχαιολόγος. Εγώ, η Marie Ulbserg, η δημιουργική μας παραγωγός (δική της ιδέα ήταν η παράσταση) και ο σκηνοθέτης μας Øystein U. Brager, αποκαλύπτουμε συνεχώς νέες ιστορίες από την ζωή του Amir ενώ δουλεύουμε στην παράσταση, σε μια προσπάθεια να κατανοήσουμε πως ο Amir κατάφερε να επιβιώσει, τι πέρασε, τι σημαίνουν όλα αυτά τα βιώματα για τον ίδιον και τι για μας.
Είναι δύσκολο για έναν άνθρωπο που δεν έχει βιώσει ποτέ τον πόλεμο να σταθεί δίπλα σε έναν άλλον που έχει βιώσει τον πόλεμο και την εξορία και να αφηγηθεί «Ιστορίες Πολέμου»;
Στην αρχή, συχνά αντιμετώπιζα τα βιώματα του Amir με δέος, με προσοχή, με σεβασμό και ειλικρίνεια. Όμως, γρήγορα ο ίδιος ο Amir μου είπε να σταματήσω να περπατάω πάνω στα αυγά και μου έδωσε το περιθώριο να ελιχθώ. Η φιλία μας και ο δεσμός που υπάρχει μεταξύ μας αναπτύχθηκε μέσα από αυτή την παράσταση. Ο ίδιος με έκανε να νιώσω, σχεδόν στο πετσί μου, τα δικά του βιώματα και πως τον επηρέασαν. Ένιωσα σαν να διάβαζα ένα θαυμάσιο βιβλίο, όπου εγώ και ο ήρωας γίναμε ένα. Το βιβλίο αυτό δεν ήθελα να τελειώσει ποτέ. Δεν είναι λοιπόν δύσκολο να σταθώ δίπλα στην σκηνή και να μοιραστώ τις εμπειρίες του Amir. Αντίθετα είναι τιμή μου.
Κατά την γνώμη σας, δικαιολογείται ο πόλεμος για την κατάκτηση της ελευθερίας ή θεωρείτε την ειρήνη ως πανανθρώπινο και ιερό ιδανικό;
Η ιστορία του ανθρώπου είναι ιστορία συγκρούσεων. Κάποιες από αυτές τις συγκρούσεις, τους πολέμους και τις επαναστάσεις έχουν συμβάλει αναμφίβολα στην πρόοδο των κοινωνιών μας. Παρ΄όλα αυτά, προσωπικά πιστεύω ότι ο πόλεμος δεν δικαιολογείται ποτέ. Είναι ο δρόμος της ελάχιστης αντίστασης. Είναι εύκολο να κάνεις Πόλεμο. Δύσκολο είναι να κρατήσεις την Ειρήνη. Πιστεύω ότι η ανθρωπότητα εισέρχεται σε μια νέα περίοδο Διαφωτισμού, όχι του πνεύματος αλλά της καρδιάς. Εάν μπορέσουμε να γαληνέψουμε μέσα μας, θα επικρατήσει Ειρήνη στον κόσμο. Όλα εξαρτώνται από μας. Από τον καθέναν μας χωρίς καμιά εξαίρεση. Ο Amir μου αφηγήθηκε ένα παραμύθι, ένα παλιό Περσικό παραμύθι: Ένας τοξότης διασχίζει τα χωράφια. Στον ώμο του είναι περασμένο το τόξο και η φαρέτρα του. Προσπερνάει μερικούς αγρότες και εκείνοι τον ρωτούν που πηγαίνει. «Πηγαίνω στο μέτωπο να πολεμήσω» απαντά εκείνος. «Στο μέτωπο; Μα η φαρέτρα σου είναι άδεια, δεν έχεις μαζί σου βέλη, πως θα πολεμήσεις;» του λένε εκείνοι. «Μη σκάτε» λέει ο τοξότης «Θα περιμένω μέχρι να αρχίσουν να με κτυπούν και μετά θα πάρω τα βέλη τους και θα τους κτυπήσω και εγώ!» Οι αγρότες σκάνε στα γέλια: «Βλάκας είσαι;! Και τι θα γίνει αν δεν σε κτυπήσει κανένας; Τι θα κάνεις τότε;» Ο τοξότης κοιτάζει τους αγρότες και λέει: «Αν δεν με κτυπήσει κανένας τότε δεν γίνεται πόλεμος.»
Για να βγει κανείς από τον φαύλο κύκλο της βίας και του φόβου χρειάζεται σθένος. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος δράσης. Όλα τα άλλα είναι αντίδραση.
Ο Πέρσης αφηγητής Amir Mirzai και ο Νορβηγός αφηγητής Τorgrim Mellum Stene συμμετέχουν στην 15η Γιορτή Παραμυθιών με ιστορίες που απεικονίζουν τις ζοφερές αλήθειες του πολέμου, αναμεμειγμένες με παραμύθια για τη φιλία, το γέλιο και την τρέλα. «Ιστορίες Πολέμου» από το Ιράν του 1980. Η ισλαμική επανάσταση έχει χωρίσει τη χώρα στα δύο. Σε έναν θορυβώδη σταθμό ραντάρ κοντά στα ιρακινά σύνορα ένας νέος άντρας κοιτά προς τον ορίζοντα. Διακρίνει ένα σμήνος ελικόπτερα Cobra να πετά στον ουρανό. Σύντομα ο Amir Mirzai ρίχνεται στο μέσο ενός από τους αγριότερους και μακροβιότερους πολέμους του 20ού αιώνα. Οι «Ιστορίες Πολέμου» είναι η δική του ιστορία, αλλά και η ιστορία πολλών άλλων.
Ο Torgrim Mellum Stene είναι ένας σύγχρονος βάρδος, ένας επικός ποιητής. Με τον δικό του τρόπο αναζητά και συγκεντρώνει την προφορική παράδοση του παρελθόντος και τη μεταμορφώνει σε μια τέχνη ζωντανή και ενδιαφέρουσα για τις ανάγκες της μεταμοντέρνας μας εποχής. Αντλεί το υλικό του από τους μύθους, την ιστορία αλλά και τα προσωπικά του βιώματα ενώ πολύ συχνά συνδυάζει το υλικό αυτό με πρωτότυπο και αρκετά απρόβλεπτο τρόπο. Αυτό που κυρίως τον ενδιαφέρει είναι:
1) Να χρησιμοποιεί την αφήγηση για να δώσει νόημα στην χαοτική εποχή μας,
2)Να ευαισθητοποιεί με την δουλειά του το κοινό σχετικά με τους περιορισμούς που οι ίδιοι επιβάλλουμε στον εαυτό μας,
3) Να είναι η κάθε παράστασή του πηγή θαυμασμού και αναψυχής και να διαπνέεται από αίσθημα επικοινωνίας και συνύπαρξης,
4) Να χρησιμοποιεί το υλικό «από το οποίο είναι φτιαγμένα τα όνειρα» για την διάδοση της γνώσης και των γεγονότων, ιστορικών και μη. Ασχολείται επίσης πολύ με την ανάπτυξη της πολύγλωσσης αφήγησης ως ξεχωριστής μορφής τέχνης, ως εργαλείου βελτίωσης της κατανόησης ανάμεσα σε διαφορετικούς πολιτισμούς και θρησκείες αλλά και ως ουσιαστικού χαρακτηριστικού κάθε μορφής πολιτιστικής ανταλλαγής.
Είστε γνωστός και ως "Φάντης Μπαστούνι". Πως συνδέεται αυτό το ψευδώνυμο με την προσωπικότητά σας και με την ιδιότητά σας ως αφηγητή;
Και οι δυο μου παππούδες ήταν φυσικοί παραμυθάδες αν και όχι επαγγελματίες. Με τον παππού μου από την μητέρα μου είχα πολύ ιδιαίτερη σχέση: όταν ήμουν οκτώ χρονών μου αφηγήθηκε μιαν ιστορία από τα Σκανδιναβικά Έπη που μιλούσε για τον περιβόητο πολεμιστή και ποιητή Eigil Skallagrimsson (Ίγκιλ Σκαλαγρίμσον) και πως πιάστηκε αιχμάλωτος από έναν βασιλιά εχθρό του που του είπε ότι το πρωί θα του πάρει το κεφάλι. Την νύχτα, ο Ίγκιλ συνέθεσε ένα χαιρετιστήριο ύμνο προς τον βασιλιά και τον απήγγειλε το πρωί λίγο πριν πέσει το τσεκούρι του δήμιου στο κεφάλι του. Τόσο πολύ χάρηκε και εντυπωσιάστηκε ο βασιλιάς ώστε άφησε ελεύθερο τον Ίγκιλ. Θυμάμαι ακόμα ότι όταν άκουσα αυτή την ιστορία σκέφτηκα: «Αχ πως θα ήθελα να κάνω κάποτε και εγώ κάτι παρόμοιο». Ο παππούς μου από την μητέρα μου, ο Harald Mellum, μου αφηγούνταν και ιστορίες από την ζωή του που συνήθως αφορούσαν την απίστευτη τύχη του και την αίσθηση του δράματος που είχε. Μια ιστορία που του άρεσε ιδιαίτερα να αφηγείται μιλούσε για ένα κρύο φλεβαριάτικο πρωινό στη δεκαετία του 60 όταν ο ίδιος υπηρετούσε ως σμηναγός της αεροπορίας στην
Είστε διεθνής αφηγητής. Πως είναι να αφηγείται κανείς σε μια ξένη γλώσσα και σε μια κουλτούρα που δεν είναι η δική του;
Κατά μια άποψη, κάθε φορά που αφηγείσαι είσαι αντιμέτωπος με διαφορετική κουλτούρα. Ακόμα και αν πρόκειται για διαφορετικό ακροατήριο ή για το διπλανό χωριό ή πόλη. Υπάρχουν, βλέπετε, πολλές υποκουλτούρες ακόμα και σε μια μικρή χώρα όπως η Νορβηγία. Το να αφηγηθείς σε ένα Νορβηγικό ακροατήριο που δεν έχει συνηθίσει να ακούει αφηγήσεις θυμίζει πολύ περισσότερο προσπάθεια κατανόησης και προσέγγισης μιας άλλης κουλτούρας από το να παρουσιαστείς σε ένα φεστιβάλ αφήγησης μπροστά σε ακροατήριο που είναι συνηθισμένο να ακούει παραμύθια στην Ελλάδα όπου έχω αφηγηθεί ήδη τέσσερις φορές. Ως παραμυθάς μαθαίνεις να προσαρμόζεις και να επανατοποθετείς τις αφηγήσεις σου σε διαφορετικά πλαίσια. Από μια άποψη κάθε αφήγηση έχει διαφορετικές απαιτήσεις ανάλογες με τους εμπλεκόμενους παράγοντες. Εξάλλου η ίδια η πρακτική της αφήγησης είναι διαπολιτισμική και παγκοσμίως αναγνωρίσιμη. Μερικές φορές νιώθω ότι δεν μπήκα στο πλαίσιο και συνεπώς έχασα την ευκαιρία να έρθω σε επαφή με το ακροατήριο. Τέτοιες εμπειρίες παρόλο που δεν είναι ευχάριστες, είναι πολύ διδακτικές. Όσον αφορά τη γλώσσα, προσωπικά εκτός από την μητρική μου γλώσσα, τα Νορβηγικά, έχω αφηγηθεί μέχρι σήμερα μόνον στα Αγγλικά. Πάντοτε αισθάνομαι ότι εκφράζομαι καλύτερα στη μητρική μου γλώσσα παρόλο που μιλώ άπταιστα αγγλικά και οι λέξεις μου έρχονται από μόνες τους χωρίς να χρειάζεται να σκεφτώ. Τα Αγγλικά διαφέρουν ως εργαλείο αφήγησης από τα Νορβηγικά και προϋποθέτουν διαφορετικό ρυθμό και διαφορετικό τρόπο έκφρασης. Προσφέρουν όμως νέες δυνατότητες.
Θεωρείτε την μουσική ως ουσιαστικό και απαραίτητο κομμάτι της αφήγησης;
Η αφήγηση, αυτή καθαυτή, είναι ουσιαστικό κομμάτι όλων όσων μας περιβάλλουν. Η αφήγηση είναι ουσιαστικό κομμάτι του πολιτισμού, του πως φανταζόμαστε τον εαυτό μας στον κόσμο. Κατά κάποιο τρόπο, ο κόσμος μας πήρε σάρκα και οστά μέσα από την διαμόρφωση και την αφήγηση παραμυθιών. Από όσο γνωρίζω, στα παλιά χρόνια τα περισσότερα παραμύθια τα τραγουδούσαν, οπότε η μουσική και τα παραμύθια ήταν ένα και το αυτό. Ίσως να απάντησα στην ερώτησή σας. Ίσως και όχι. Ίσως πάλι βλέπω τα πάντα σαν μουσική, ακόμα και τη γλώσσα.
Πως θα χαρακτηρίζατε την συνεργασία σας με τον Amir Mirzai;
Ο Amir Mirzai είναι ο αταίριαστος αδελφός μου: παρόλο που είμαστε από διαφορετικές γενιές, πολιτισμούς και έχουμε διαφορετικό ταμπεραμέντο, είμαστε ένα στην καρδιά. Η συνεργασία μας ξεκίνησε με την παράσταση «Ιστορίες Πολέμου». Μέσα από αυτή την δουλειά ο Amir άνοιξε τις πόρτες της ζωής του και με προσκάλεσε, γενναιόδωρα να περάσω μέσα. Μέσω της συνεργασίας μας, οι εμπειρίες του έγιναν, κατά παράξενο τρόπο, και δικές μου εμπειρίες.Τον χαρακτηρίζετε ως «Ρήγα Μπαστούνι». Για ποιο λόγο;
Το παρατσούκλι «Ρήγας Μπαστούνι» το χρησιμοποιώ γιατί αισθάνομαι ότι έχει ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά με τον παππού μου και με μένα αν και η πορεία του είναι πολύ μακρύτερη από την δική μου. Δεν τον φωνάζω όμως έτσι συνήθως.:) Το παρατσούκλι αυτό είναι ένα τέχνασμα που χρησιμοποιώ στην ιστοσελίδα μου, όπου αποδίδω σε κάθε συνάδελφο μου τον χαρακτήρα και τα χαρακτηριστικά ενός τραπουλόχαρτου.
Στις «Ιστορίες Πολέμου» αφηγείστε με τον Amir Mirzai. Πως είναι όταν δύο αφηγητές δουλεύουν στην ίδια ιστορία;
Η ιστορία αυτή είναι πρώτα και κύρια η ιστορία του Amir. Βασίζεται στην ζωή του και στα βιώματά του. Εκείνος είναι ο πρωταγωνιστής. Εγώ είμαι μάλλον μάρτυρας και ερμηνευτής. Μια γέφυρα ανάμεσα στο ακροατήριο και στις εμπειρίες του Amir, ένα παράθυρο για να κοιτάξουμε μέσα στην ζωή του. Δουλεύοντας την αφήγηση αυτή, οι ρόλοι μας ήταν από την αρχή σαφώς οριοθετημένοι. Εξάλλου εμπνευστήκαμε από ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα της Περσικής αφηγηματικής παράδοσης όπου δύο αφηγητές λένε την ίδια ιστορία αλλά από διαφορετικές, εκ διαμέτρου αντίθετες, οπτικές γωνίες. Στην δική μας περίπτωση, ο Amir αντιπροσωπεύει την άποψη ότι ο ίδιος αλλά και ο κόσμος έχουν καταρρεύσει, ενώ εγώ επιμένω ότι υπάρχει ελπίδα, φως στο σκοτάδι. Στην δουλειά αισθάνομαι ορισμένες φορές λες και είμαι αρχαιολόγος. Εγώ, η Marie Ulbserg, η δημιουργική μας παραγωγός (δική της ιδέα ήταν η παράσταση) και ο σκηνοθέτης μας Øystein U. Brager, αποκαλύπτουμε συνεχώς νέες ιστορίες από την ζωή του Amir ενώ δουλεύουμε στην παράσταση, σε μια προσπάθεια να κατανοήσουμε πως ο Amir κατάφερε να επιβιώσει, τι πέρασε, τι σημαίνουν όλα αυτά τα βιώματα για τον ίδιον και τι για μας.
Είναι δύσκολο για έναν άνθρωπο που δεν έχει βιώσει ποτέ τον πόλεμο να σταθεί δίπλα σε έναν άλλον που έχει βιώσει τον πόλεμο και την εξορία και να αφηγηθεί «Ιστορίες Πολέμου»;
Στην αρχή, συχνά αντιμετώπιζα τα βιώματα του Amir με δέος, με προσοχή, με σεβασμό και ειλικρίνεια. Όμως, γρήγορα ο ίδιος ο Amir μου είπε να σταματήσω να περπατάω πάνω στα αυγά και μου έδωσε το περιθώριο να ελιχθώ. Η φιλία μας και ο δεσμός που υπάρχει μεταξύ μας αναπτύχθηκε μέσα από αυτή την παράσταση. Ο ίδιος με έκανε να νιώσω, σχεδόν στο πετσί μου, τα δικά του βιώματα και πως τον επηρέασαν. Ένιωσα σαν να διάβαζα ένα θαυμάσιο βιβλίο, όπου εγώ και ο ήρωας γίναμε ένα. Το βιβλίο αυτό δεν ήθελα να τελειώσει ποτέ. Δεν είναι λοιπόν δύσκολο να σταθώ δίπλα στην σκηνή και να μοιραστώ τις εμπειρίες του Amir. Αντίθετα είναι τιμή μου.
Κατά την γνώμη σας, δικαιολογείται ο πόλεμος για την κατάκτηση της ελευθερίας ή θεωρείτε την ειρήνη ως πανανθρώπινο και ιερό ιδανικό;
Η ιστορία του ανθρώπου είναι ιστορία συγκρούσεων. Κάποιες από αυτές τις συγκρούσεις, τους πολέμους και τις επαναστάσεις έχουν συμβάλει αναμφίβολα στην πρόοδο των κοινωνιών μας. Παρ΄όλα αυτά, προσωπικά πιστεύω ότι ο πόλεμος δεν δικαιολογείται ποτέ. Είναι ο δρόμος της ελάχιστης αντίστασης. Είναι εύκολο να κάνεις Πόλεμο. Δύσκολο είναι να κρατήσεις την Ειρήνη. Πιστεύω ότι η ανθρωπότητα εισέρχεται σε μια νέα περίοδο Διαφωτισμού, όχι του πνεύματος αλλά της καρδιάς. Εάν μπορέσουμε να γαληνέψουμε μέσα μας, θα επικρατήσει Ειρήνη στον κόσμο. Όλα εξαρτώνται από μας. Από τον καθέναν μας χωρίς καμιά εξαίρεση. Ο Amir μου αφηγήθηκε ένα παραμύθι, ένα παλιό Περσικό παραμύθι: Ένας τοξότης διασχίζει τα χωράφια. Στον ώμο του είναι περασμένο το τόξο και η φαρέτρα του. Προσπερνάει μερικούς αγρότες και εκείνοι τον ρωτούν που πηγαίνει. «Πηγαίνω στο μέτωπο να πολεμήσω» απαντά εκείνος. «Στο μέτωπο; Μα η φαρέτρα σου είναι άδεια, δεν έχεις μαζί σου βέλη, πως θα πολεμήσεις;» του λένε εκείνοι. «Μη σκάτε» λέει ο τοξότης «Θα περιμένω μέχρι να αρχίσουν να με κτυπούν και μετά θα πάρω τα βέλη τους και θα τους κτυπήσω και εγώ!» Οι αγρότες σκάνε στα γέλια: «Βλάκας είσαι;! Και τι θα γίνει αν δεν σε κτυπήσει κανένας; Τι θα κάνεις τότε;» Ο τοξότης κοιτάζει τους αγρότες και λέει: «Αν δεν με κτυπήσει κανένας τότε δεν γίνεται πόλεμος.»
Για να βγει κανείς από τον φαύλο κύκλο της βίας και του φόβου χρειάζεται σθένος. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος δράσης. Όλα τα άλλα είναι αντίδραση.
------------------------------------------------------------
O Torgrim Mellum Stene και ο Amir Mirzai
στην 15η Γιορτή Παραμυθιών
στην 15η Γιορτή Παραμυθιών
Παρασκευή 28 Ιουλίου 2017 / Ιουλίδα (Θέατρο Άλσους) / 21:30 / Αγγλική γλώσσα / Για εφήβους και ενήλικες.
Το Αναλυτικό πρόγραμμα της 15ης Γιορτής Παραμυθιών μπορείτε να το διαβάσετε ΕΔΩ
Το Αναλυτικό πρόγραμμα της 15ης Γιορτής Παραμυθιών μπορείτε να το διαβάσετε ΕΔΩ
