«Μόνος του ο κάθε ένας προετοιμάζεται όσο καλύτερα μπορεί. Αλλά στο πλαίσιο μίας ομάδας ακούς εποικοδομητική κριτική, βελτιώνεσαι, εξελίσσεις τις τεχνικές σου και διευρύνεις τους ορίζοντές σου»
Ο αγαπημένος της συγγραφέας Neil Gaiman λέει «Τα παραμύθια είναι πέρα για πέρα αληθινά. Όχι γιατί μας λένε ότι οι δράκοι υπάρχουν αλλά γιατί μας λένε ότι οι δράκοι μπορούν να νικηθούν».
Αυτή η δύναμη των παραμυθιών τη μάγεψε και αποφάσισε να υπηρετήσει αυτή την τέχνη. Είναι μια από τις τρεις «Παραμυθοκόρες» και μαζί πραγματοποιούν παραστάσεις με παραμύθια, μύθους και θρύλους από όλο τον κόσμο.
Είναι και comic geek, αγαπά την τέχνη των comics και συνεργάζεται με την Athens Comics Library υλοποιώντας εργαστήρια και αφηγήσεις με κέντρο αυτή την τέχνη.
Πως μπήκε η αφήγηση στην ζωή σας;
Από μία υπέροχη συγκυρία. Ήθελα να κάνω σεμινάρια δημιουργικής γραφής αλλά οι θέσεις ήταν συμπληρωμένες και είδα τότε ότι υπήρχε και ένα εργαστήρι αφήγησης παραμυθιού με τη Μάνια Μαράτου. Δεν είχα ιδέα ότι υπήρχε αυτή η τέχνη και ποτέ δε μου είχε περάσει από το μυαλό ότι το να στέκομαι απέναντι σε κοινό θα ήταν κάτι που θα μου άρεσε. Αντίθετα, στην αρχή μου έφερνε τρόμο η ιδέα.
Όμως ο κόσμος της αφήγησης είναι μαγικός και εγώ μαγεύτηκα. Όταν μάλιστα είδα τον Ben Haggarty να αφηγείται στην Γιορτή Παραμυθιών στην Κέα; Αυτό ήταν! Κόλλησα ανεπιστρεπτί.
Η μεγάλη σας αγάπη είναι τα κόμικς και ενσωματώνετε στοιχεία αυτής της τέχνης στην αφήγησή. Πώς συνδυάζονται μεταξύ τους;
Αγαπώ τα comics από παιδί και είμαι πάρα πολύ χαρούμενη που είμαι μέλος της ομάδας της Comicdom Press που διοργανώνει το Comicdom Con Athens. Παράλληλα, υλοποιώ εργαστήρια και παραστάσεις στην Athens Comics Library που έχει ιδρύσει η Comicdom Press και συγκεκριμένα η Λήδα Τσενέ και εκεί συνεργάζομαι με Έλληνες δημιουργούς comics όπως ο Μιχάλης Διαλυνάς, η Δήμητρα Αδαμοπούλου και ο Δημήτρης Κάσδαγλης. Στις παραστάσεις αυτές εγώ αφηγούμαι μιαν ιστορία και οι καλλιτέχνες, ζωντανά μπροστά στο κοινό, σχεδιάζουν μια μεγάλη σελίδα comic.
Για εμένα προσωπικά οι δύο αυτές τέχνες είναι πολύ κοντά. Η εικόνα είναι πολύ σημαντική για την αφήγηση και όλες τις ιστορίες που έχω στο ρεπερτόριό μου, σαν comic τις θυμάμαι, σαν εικόνες η μία δίπλα στην άλλη που λένε μιαν ιστορία.
Το να δουλεύω, επιπλέον, με καλλιτέχνες που ειδικεύονται στην οπτικοποιημένη αφήγηση άλλαξε τον τρόπο που λέω τις ιστορίες γιατί άλλαξε ο τρόπος που «στήνω» τις εικόνες μου. Και οι καλλιτέχνες όμως άλλαξαν μιας και αντιλαμβάνονται καλύτερα τη δομή μιας ιστορίας. Έχουμε δημιουργήσει έναν υπέροχα δημιουργικό διάλογο.
Εκτός από τα κόμικς πολλές φορές χρησιμοποιείτε το kamishibai, την ιαπωνική τέχνη αφήγησης. Θα μας συστήσετε το kamishibai; Το ελληνικό κοινό ανταποκρίνεται σε αυτό το αφηγηματικό είδος;
Ήταν μοιραίο να βρεθούμε με το kamishibai. Αγαπώ την ιαπωνική κουλτούρα πάρα πολύ, κάνω origami από μικρή και διαβάζω τα ιαπωνικά comics, ή αλλιώς manga και δουλεύω σε βιβλιοθήκη comics. Πρόδρομος των manga θεωρείται το kamishibai.
Kamishibai σημαίνει «Θέατρο Από Χαρτί» (kami=χαρτι, shibai=παιχνίδι, θέατρο) και έτσι ονομάζω και τις παραστάσεις μου. Πρόκειται για μια οπτικοποιημένη μορφή αφήγησης όπου εικόνες διαδέχονται η μία την άλλη μέσα σε μια μικρή ξύλινη σκηνή που μοιάζει με ένα μικρό θέατρο. Παραδοσιακά, οι gaito kamishibaia, οι αφηγητές αυτής της τέχνης φόρτωναν τη μικρή τους σκηνή σε ένα ποδήλατο και πήγαιναν από χωρίο σε χωρίο για να πουν και να δείξουν τις ιστορίες τους. Οι ιστορίες ήταν συχνά πρωτότυπες με ήρωες που έφτιαχναν οι ίδιοι οι καλλιτέχνες και ήταν σε συνέχειες.
Αποφάσισα να φέρω στην Ελλάδα αυτή την τέχνη και έτσι ξεκίνησαν όλα. Τις ιστορίες τις διαλέγω μόνη μου και τις σχεδιάζω στο χέρι - κάτι έμαθα τόσο χρόνια δίπλα σε δημιουργούς comics – και τις παρουσιάζω στη μικρή μου σκηνή. Λατρεύω αυτή τη διαδικασία που με βάζει σε νέα μονοπάτια αφού ο λόγος και η εικόνα πρέπει να αλληλοσυμπληρώνονται για να πουν μαζί την ιστορία.
Τα παιδιά λατρεύουν το kamishibai. Είναι πολύ κοντά στον τρόπο που σκέφτονται μιας και αγαπούν να εκφράζονται με εικόνες. Όποτε μπορώ και μου δίνεται η δυνατότητα, συνοδεύω τις παραστάσεις μου ένα εργαστήρι για παιδιά όπου μαθαίνουν να φτιάχνουν τη δική τους οπτικοποιημένη ιστορία με αυτή την ιαπωνική τεχνική.
Πριν λίγο καιρό εκδόθηκε το πρώτο σας βιβλίο κόμικ, τα «Αλλόκοσμα», σε συνεργασία με την σκιτσογράφο Ευγενία Κουμάκη. Γιατί «Αλλόκοσμα»; Γιατί διαλέξατε αυτά τα παραμύθια;
Η ιδέα ήρθε από τον υπεύθυνο των εκδόσεων της Comicdom Press και φυσικά δέχτηκα με μεγάλη χαρά. Θέλαμε να πούμε παραδοσιακά ελληνικά παραμύθια με έναν άλλο τρόπο, με τον δικό μας τρόπο.
Τα παραμύθια που περιλαμβάνονται στον τόμο είναι μια από τις ελληνικές εκδοχές της ιστορίας του Κυανοπώγωνα, ο Τρίμματος, η ελληνική Ραπουνζέλ ή αλλιώς Κόκκινη Σαν Το Αίμα Και Άσπρη Σα Το Χιόνι και μια ελληνική εκδοχή του Ευγνώμονα Νεκρού, ο Νεκρός Με Τη Μαχαίρα. Ο λόγος που διάλεξα αυτές τις ιστορίες ήταν και λίγο εγωιστικός. Μου άρεσαν πάρα πολύ αλλά δε μου είχε δοθεί ποτέ η ευκαιρία να τις αφηγηθώ.
Η διαδικασία ήταν εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και μου έμαθε για μία ακόμη φορά τη δύναμη των παραδοσιακών παραμυθιών. Προσωπικά δεν έκανα τίποτε άλλο από το να αφηγηθώ στην Ευγενία αυτά τα παραμύθια και στη συνέχεια να της στείλω τα βασικά στοιχεία και την εποχή στην οποία θα ήθελα να τοποθετηθούν. Η Ευγενία έκανε όλα τα υπόλοιπα αλλά στην ουσία όλη η ιστορία είναι εκεί και ας έχει μετακινηθεί από το παραμυθιακό “μια φορά και έναν καιρό”.
Με τον τίτλο παλεύαμε καιρό είναι η αλήθεια. Καταλήξαμε στα “Αλλόκοσμα” γιατί τα παραμύθια μας δείχνουν έναν άλλο κόσμο ίδιο αλλά και διαφορετικό από τον δικό μας. Και εμείς επιχειρήσαμε να πούμε τα παραμύθια με έναν τρόπο ίδιο αλλά και διαφορετικό από τον δικό τους. Ελπίζω να τα καταφέραμε.
Γιατί επιλέξατε να προσαρμόσετε τα παραμύθια στην σύγχρονη εποχή. Τι μήνυμα θέλετε να μεταφέρετε;
Ο Τρίμματος είναι τοποθετημένη στο σήμερα, στην εποχή των διαδικτυακών σχέσεων και του Tinder, η Κόκκινη Σαν Το Αίμα σε ένα μακρινό μέλλον και ο Νεκρός Με Τη Μαχαίρα σε ένα δυστοπικό κόσμο με ζόμπι και μεταλλάξεις που θα μπορούσε να είναι και ο δικός μας τώρα.
Πώς μου ήρθε να κάνω κάτι τέτοιο; Δεν υπάρχει παρθενογένεση στην τέχνη ευτυχώς. Πριν από καιρό είχα δει τέσσερις ταινίες μικρού μήκους από τον Tomasz "Tomek" Bagiński που έπαιρνε Πολωνικούς μύθους και τους έφερνε σε μια πραγματικότητα επιστημονικής φαντασίας. Από τότε μου είχε μπει το μικρόβιο. Και να που μου δόθηκε η ευκαιρία! Και μάλιστα με τη συνεργασία της εξαιρετικής Ευγενίας Κουμάκη.
Όσο για το μήνυμα που με ρωτάτε, τι να σας πω; Δεν ξέρω. Εγώ ιστορίες λέω.
«Παραμυθοκόρες». Τρεις αφηγήτριες συνοδοιπόροι. Πως ξεκίνησε η συνεργασία σας;
Ένα από τα πιο σημαντικά κεφάλαια στη ζωή μου. Το «Παραμυθοκόρη» είναι κομμάτι της ταυτότητάς μου. Και η Αντωνία Βέλλιου με την Ιφιγένεια Κακριδώνη είναι παραπάνω από συνεργάτες και πέρα από φίλες, είναι πράγματι συνοδοιπόροι. Σε κάποιες περιπτώσεις κυριολεκτικά. Έχουμε κάνει πολλά χιλιόμετρα μαζί. Έχουμε ταξιδέψει με πλοία, αεροπλάνα, τρένα, αυτοκίνητα και πόδια, έχουμε μοιραστεί δωμάτια, στρώματα στο πάτωμα, κουκέτες, υπνόσακους, φαγητό, βόλτες, εμπειρίες και πάνω από όλα παραμύθια και ιστορίες.
Και οι τρεις μας γνωριστήκαμε στο εργαστήρι της Μάνιας Μαράτου και συνεχίσαμε στη Σχολή Αφηγηματικής Τέχνης του Κέντρου Μελέτης και Διάδοσης Μύθων και Παραμυθιών. Κάπου εκεί στην αρχή της μαθητείας μας, το 2008, γεννήθηκαν οι Παραμυθοκόρες. Το όνομα μας το πήραμε από την εξαιρετική συλλογή παραμυθιών της Άννας Αγγελοπούλου που μας επέτρεψε να το χρησιμοποιήσουμε με αγάπη. Με τέτοια νονά, όλα τα άλλα ήταν εύκολα.
Η αφηγηματική ομάδα περιορίζει την ατομική δημιουργικότητα;
Το ακριβώς αντίθετο, την απελευθερώνει και την καλλιεργεί. Κάθε μία από εμάς είναι διαφορετική, με διαφορετική προσωπικότητα και ξεχωριστά ταλέντα. Και όλα αυτά τα φέρνει στην ομάδα, τα διδάσκει η μία στην άλλη, τα εντάσσει στη δουλειά μας. Δε νομίζω ότι θα ήμουν ο ίδιος άνθρωπος που είμαι σήμερα αν δεν είχα γνωρίσει τις Παραμυθοκόρες. Σίγουρα δεν θα ήμουν η ίδια αφηγήτρια.
Γιατί να αφηγείται κάποιος ιστορίες με μία ομάδα και όχι μόνος του;
Πρώτα από όλα γιατί έχει πιο πλάκα! Περνάμε πραγματικά υπέροχα επί σκηνής και εννοείται και στις πρόβες. Γελάμε πολύ, διασκεδάζουμε και τελικά όλα αυτό γίνεται ένα μοίρασμα.
Και πρακτικά έχει νόημα. Μόνος του ο κάθε ένας προετοιμάζεται όσο καλύτερα μπορεί. Αλλά στο πλαίσιο μίας ομάδας ακούς εποικοδομητική κριτική, βελτιώνεσαι, εξελίσσεις τις τεχνικές σου και διευρύνεις τους ορίζοντές σου. Είμαστε τρεις άνθρωποι, τρεις διαφορετικές ματιές και οπτικές πάνω στην ίδια ιστορία. Μόνο κάτι καλό προκύπτει από αυτό.
Στην αρχή, λέγαμε η κάθε μία μόνη της ακόμα και αν οι άλλες ήταν εκεί με την ενέργειά τους και συχνά συμμετείχαν με κάποιο τρόπο. Γρήγορα δεν μας έφτανε αυτό. Νιώθαμε την ανάγκη να συνδυάσουμε τις φωνές μας και να μοιραστούμε τις ίδιες ιστορίες. Σας είπα ήδη ότι έχουμε μοιραστεί πολλά με την Αντωνία και την Ιφιγένεια. Το πιο σημαντικό όμως είναι αυτές οι ιστορίες που έχουμε πει μαζί. Είναι κάτι που θα μας ενώνει για πάντα.
Όταν συμβαίνει αυτό, νιώθουμε μια πρωτόγνωρή μαγεία και θέλουμε να πιστεύουμε ότι και το κοινό τη νιώθει. Μία ιστορία, τρεις φωνές, τρεις διαφορετικές ενέργειες. Μοναδική εμπειρία. Μπορεί η κάθε μία να κάνει και μόνη της δουλειές αλλά επιδιώκουμε πάντα να είμαστε μαζί.
Ποιο είναι το μυστικό της πολύχρονης συνεργασίας σας; Τι θα συμβουλεύατε μία νέα ομάδα αφηγητών;
Δεν ξέρω αν είναι μυστικό. Είμαστε πολύ ειλικρινείς η μία με την άλλη. Έχουμε περάσει πολλά, εννοείται έχουν γίνει και καυγάδες αλλά ποτέ, ούτε για μια στιγμή δε μας πέρασε από το μυαλό να χωρίσουμε. Ποτέ δεν έχει καταλογίσει η μία κακή πρόθεση στην άλλη και πάντα πάντα χαιρόμαστε με τις επιτυχίες των μελών της ομάδας. Όσο μεγαλώνει και ωριμάζει αφηγηματικά και επαγγελματικά η κάθε μία από εμάς, τόσο δυναμώνουν οι Παραμυθοκόρες. Στα δύσκολα είμαστε εκεί και βρίσκουμε λύση και στα εύκολα το διασκεδάζουμε με την καρδιά μας.
Τα ίδια τα παραμύθια μας οδηγούν και η αγάπη μας για αυτά. Θέλουμε να μοιραζόμαστε ιστορίες, να λέμε παραμύθια και το κάνουμε καλύτερα όλες μαζί. Αυτό μας φτάνει.
Είστε από τους πρώτους απόφοιτους της Σχολής Αφηγηματικής Τέχνης. Πως πιστεύετε ότι συνέβαλε η σχολή στην πορεία σας ως αφηγήτρια; Είναι απαραίτητη η σχολή για να γίνει κάποιος αφηγητής; Τι εργαλεία σου δίνει η σχολή;
Κομβικό σημείο η μαθητεία μου στη Σχολή Αφήγησης σε όλα τα επίπεδα. Η αφήγηση είναι μια τέχνη και σαν τέτοια έχει και τεχνικές. Αυτές τις τεχνικές διδάχτηκα στη σχολή, τεχνικές απαραίτητες για να βελτιώνομαι διαρκώς, για να γίνομαι καλύτερη σε αυτό που κάνω. Ήμουν τυχερή και γνώρισα στη σχολή πλήθος αφηγητών που μας σύστησαν στον τρόπο που δουλεύουν, ο κάθε ένας μοναδικός. Έτσι είχα την ευκαιρία να πάρω από τον κάθε έναν αυτό που μου ταίριαζε ενώ παράλληλα άνοιγαν οι αφηγηματικοί μου ορίζοντες.
Και επειδή πάντα ένα κομμάτι μου θα είναι αθεράπευτα ακαδημαϊκό, ευχαριστήθηκα πολύ και την επαφή με το κομμάτι της λαογραφίας και της κοινωνικής ανθρωπολογίας.
Ακόμα και όταν θεωρούσα τον εαυτό μου επαγγελματία, συνέχισα τη μαθητεία μου στο Maison du Conte με τον Abbi Patrix και τον Ben Haggarty. Και μεταξύ μας, ακόμα και σήμερα, 11 χρόνια μετά, καθημερινά μαθαίνω, διαβάζω, βλέπω αφηγήσεις, παραστάσεις και συνεχίζω να αναθεωρώ την τέχνη μου.
Ο αφηγητής μοιράζεται τον ίδιο τον εαυτό του, προσφέρει κάτι που έρχεται από τα βάθη της ψυχής του. Αυτό δε μαθαίνεται. Αλλά η αφήγηση είναι και μια παραστατική τέχνη και από σεβασμό και μόνο στο κοινό και τον χρόνο του, έχουμε χρέος να του προσφέρουμε μια ολοκληρωμένη εμπειρία. Γι’ αυτό θεωρώ ότι η μαθητεία είναι απαραίτητη. Είμαι ευγνώμων για όσους με δίδαξαν σε αυτή την πορεία.
«Γιορτή Παραμυθιών». Τι σημαίνει για εσάς;
Ααχ, πόσες μνήμες έρχονται τώρα και μόνο με αυτή τη φράση. Η πρώτη μου επαφή ήταν μόλις είχα τελειώσει το σεμινάριο με τη Μάνια Μαράτου μετά από την πρώτη μου αφήγηση μπροστά σε κοινό – μια εμπειρία τρομαχτική αλλά υπέροχη. Είδα τον Ben Haggarty και σας είπα ήδη τί επιρροή είχε σε εμένα αυτό. Όταν μπήκα στη Σχολή Αφήγησης, η σχέση με τη Γιορτή Παραμυθιών άλλαξε. Σαν εθελόντρια πια την έζησα από μέσα και είναι από τις ωραιότερες φάσεις της ζωής μου. Ακόμα και όταν χρειαζόταν να φτυαρίσω καβαλίνες για ετοιμαστεί ένας χώρος για παράσταση!
Η λέξη «γιορτή» ταιριάζει απόλυτα σε αυτό που ζήσαμε εκεί. Φίλοι από όλον τον κόσμο, παραμύθια, ιστορίες και ανέκδοτα μέχρι το πρωί, μουσικές, χοροί.
Ο αγαπημένος της συγγραφέας Neil Gaiman λέει «Τα παραμύθια είναι πέρα για πέρα αληθινά. Όχι γιατί μας λένε ότι οι δράκοι υπάρχουν αλλά γιατί μας λένε ότι οι δράκοι μπορούν να νικηθούν».
Αυτή η δύναμη των παραμυθιών τη μάγεψε και αποφάσισε να υπηρετήσει αυτή την τέχνη. Είναι μια από τις τρεις «Παραμυθοκόρες» και μαζί πραγματοποιούν παραστάσεις με παραμύθια, μύθους και θρύλους από όλο τον κόσμο.
Είναι και comic geek, αγαπά την τέχνη των comics και συνεργάζεται με την Athens Comics Library υλοποιώντας εργαστήρια και αφηγήσεις με κέντρο αυτή την τέχνη.
Πως μπήκε η αφήγηση στην ζωή σας;
Από μία υπέροχη συγκυρία. Ήθελα να κάνω σεμινάρια δημιουργικής γραφής αλλά οι θέσεις ήταν συμπληρωμένες και είδα τότε ότι υπήρχε και ένα εργαστήρι αφήγησης παραμυθιού με τη Μάνια Μαράτου. Δεν είχα ιδέα ότι υπήρχε αυτή η τέχνη και ποτέ δε μου είχε περάσει από το μυαλό ότι το να στέκομαι απέναντι σε κοινό θα ήταν κάτι που θα μου άρεσε. Αντίθετα, στην αρχή μου έφερνε τρόμο η ιδέα.
Όμως ο κόσμος της αφήγησης είναι μαγικός και εγώ μαγεύτηκα. Όταν μάλιστα είδα τον Ben Haggarty να αφηγείται στην Γιορτή Παραμυθιών στην Κέα; Αυτό ήταν! Κόλλησα ανεπιστρεπτί.
Η μεγάλη σας αγάπη είναι τα κόμικς και ενσωματώνετε στοιχεία αυτής της τέχνης στην αφήγησή. Πώς συνδυάζονται μεταξύ τους;
Αγαπώ τα comics από παιδί και είμαι πάρα πολύ χαρούμενη που είμαι μέλος της ομάδας της Comicdom Press που διοργανώνει το Comicdom Con Athens. Παράλληλα, υλοποιώ εργαστήρια και παραστάσεις στην Athens Comics Library που έχει ιδρύσει η Comicdom Press και συγκεκριμένα η Λήδα Τσενέ και εκεί συνεργάζομαι με Έλληνες δημιουργούς comics όπως ο Μιχάλης Διαλυνάς, η Δήμητρα Αδαμοπούλου και ο Δημήτρης Κάσδαγλης. Στις παραστάσεις αυτές εγώ αφηγούμαι μιαν ιστορία και οι καλλιτέχνες, ζωντανά μπροστά στο κοινό, σχεδιάζουν μια μεγάλη σελίδα comic.
Για εμένα προσωπικά οι δύο αυτές τέχνες είναι πολύ κοντά. Η εικόνα είναι πολύ σημαντική για την αφήγηση και όλες τις ιστορίες που έχω στο ρεπερτόριό μου, σαν comic τις θυμάμαι, σαν εικόνες η μία δίπλα στην άλλη που λένε μιαν ιστορία.
Το να δουλεύω, επιπλέον, με καλλιτέχνες που ειδικεύονται στην οπτικοποιημένη αφήγηση άλλαξε τον τρόπο που λέω τις ιστορίες γιατί άλλαξε ο τρόπος που «στήνω» τις εικόνες μου. Και οι καλλιτέχνες όμως άλλαξαν μιας και αντιλαμβάνονται καλύτερα τη δομή μιας ιστορίας. Έχουμε δημιουργήσει έναν υπέροχα δημιουργικό διάλογο.
Εκτός από τα κόμικς πολλές φορές χρησιμοποιείτε το kamishibai, την ιαπωνική τέχνη αφήγησης. Θα μας συστήσετε το kamishibai; Το ελληνικό κοινό ανταποκρίνεται σε αυτό το αφηγηματικό είδος;
Ήταν μοιραίο να βρεθούμε με το kamishibai. Αγαπώ την ιαπωνική κουλτούρα πάρα πολύ, κάνω origami από μικρή και διαβάζω τα ιαπωνικά comics, ή αλλιώς manga και δουλεύω σε βιβλιοθήκη comics. Πρόδρομος των manga θεωρείται το kamishibai.
Kamishibai σημαίνει «Θέατρο Από Χαρτί» (kami=χαρτι, shibai=παιχνίδι, θέατρο) και έτσι ονομάζω και τις παραστάσεις μου. Πρόκειται για μια οπτικοποιημένη μορφή αφήγησης όπου εικόνες διαδέχονται η μία την άλλη μέσα σε μια μικρή ξύλινη σκηνή που μοιάζει με ένα μικρό θέατρο. Παραδοσιακά, οι gaito kamishibaia, οι αφηγητές αυτής της τέχνης φόρτωναν τη μικρή τους σκηνή σε ένα ποδήλατο και πήγαιναν από χωρίο σε χωρίο για να πουν και να δείξουν τις ιστορίες τους. Οι ιστορίες ήταν συχνά πρωτότυπες με ήρωες που έφτιαχναν οι ίδιοι οι καλλιτέχνες και ήταν σε συνέχειες.
Αποφάσισα να φέρω στην Ελλάδα αυτή την τέχνη και έτσι ξεκίνησαν όλα. Τις ιστορίες τις διαλέγω μόνη μου και τις σχεδιάζω στο χέρι - κάτι έμαθα τόσο χρόνια δίπλα σε δημιουργούς comics – και τις παρουσιάζω στη μικρή μου σκηνή. Λατρεύω αυτή τη διαδικασία που με βάζει σε νέα μονοπάτια αφού ο λόγος και η εικόνα πρέπει να αλληλοσυμπληρώνονται για να πουν μαζί την ιστορία.
Τα παιδιά λατρεύουν το kamishibai. Είναι πολύ κοντά στον τρόπο που σκέφτονται μιας και αγαπούν να εκφράζονται με εικόνες. Όποτε μπορώ και μου δίνεται η δυνατότητα, συνοδεύω τις παραστάσεις μου ένα εργαστήρι για παιδιά όπου μαθαίνουν να φτιάχνουν τη δική τους οπτικοποιημένη ιστορία με αυτή την ιαπωνική τεχνική.
Πριν λίγο καιρό εκδόθηκε το πρώτο σας βιβλίο κόμικ, τα «Αλλόκοσμα», σε συνεργασία με την σκιτσογράφο Ευγενία Κουμάκη. Γιατί «Αλλόκοσμα»; Γιατί διαλέξατε αυτά τα παραμύθια;
Τα παραμύθια που περιλαμβάνονται στον τόμο είναι μια από τις ελληνικές εκδοχές της ιστορίας του Κυανοπώγωνα, ο Τρίμματος, η ελληνική Ραπουνζέλ ή αλλιώς Κόκκινη Σαν Το Αίμα Και Άσπρη Σα Το Χιόνι και μια ελληνική εκδοχή του Ευγνώμονα Νεκρού, ο Νεκρός Με Τη Μαχαίρα. Ο λόγος που διάλεξα αυτές τις ιστορίες ήταν και λίγο εγωιστικός. Μου άρεσαν πάρα πολύ αλλά δε μου είχε δοθεί ποτέ η ευκαιρία να τις αφηγηθώ.
Η διαδικασία ήταν εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και μου έμαθε για μία ακόμη φορά τη δύναμη των παραδοσιακών παραμυθιών. Προσωπικά δεν έκανα τίποτε άλλο από το να αφηγηθώ στην Ευγενία αυτά τα παραμύθια και στη συνέχεια να της στείλω τα βασικά στοιχεία και την εποχή στην οποία θα ήθελα να τοποθετηθούν. Η Ευγενία έκανε όλα τα υπόλοιπα αλλά στην ουσία όλη η ιστορία είναι εκεί και ας έχει μετακινηθεί από το παραμυθιακό “μια φορά και έναν καιρό”.
Με τον τίτλο παλεύαμε καιρό είναι η αλήθεια. Καταλήξαμε στα “Αλλόκοσμα” γιατί τα παραμύθια μας δείχνουν έναν άλλο κόσμο ίδιο αλλά και διαφορετικό από τον δικό μας. Και εμείς επιχειρήσαμε να πούμε τα παραμύθια με έναν τρόπο ίδιο αλλά και διαφορετικό από τον δικό τους. Ελπίζω να τα καταφέραμε.
Γιατί επιλέξατε να προσαρμόσετε τα παραμύθια στην σύγχρονη εποχή. Τι μήνυμα θέλετε να μεταφέρετε;
Ο Τρίμματος είναι τοποθετημένη στο σήμερα, στην εποχή των διαδικτυακών σχέσεων και του Tinder, η Κόκκινη Σαν Το Αίμα σε ένα μακρινό μέλλον και ο Νεκρός Με Τη Μαχαίρα σε ένα δυστοπικό κόσμο με ζόμπι και μεταλλάξεις που θα μπορούσε να είναι και ο δικός μας τώρα.
Πώς μου ήρθε να κάνω κάτι τέτοιο; Δεν υπάρχει παρθενογένεση στην τέχνη ευτυχώς. Πριν από καιρό είχα δει τέσσερις ταινίες μικρού μήκους από τον Tomasz "Tomek" Bagiński που έπαιρνε Πολωνικούς μύθους και τους έφερνε σε μια πραγματικότητα επιστημονικής φαντασίας. Από τότε μου είχε μπει το μικρόβιο. Και να που μου δόθηκε η ευκαιρία! Και μάλιστα με τη συνεργασία της εξαιρετικής Ευγενίας Κουμάκη.
Όσο για το μήνυμα που με ρωτάτε, τι να σας πω; Δεν ξέρω. Εγώ ιστορίες λέω.
«Παραμυθοκόρες». Τρεις αφηγήτριες συνοδοιπόροι. Πως ξεκίνησε η συνεργασία σας;
Και οι τρεις μας γνωριστήκαμε στο εργαστήρι της Μάνιας Μαράτου και συνεχίσαμε στη Σχολή Αφηγηματικής Τέχνης του Κέντρου Μελέτης και Διάδοσης Μύθων και Παραμυθιών. Κάπου εκεί στην αρχή της μαθητείας μας, το 2008, γεννήθηκαν οι Παραμυθοκόρες. Το όνομα μας το πήραμε από την εξαιρετική συλλογή παραμυθιών της Άννας Αγγελοπούλου που μας επέτρεψε να το χρησιμοποιήσουμε με αγάπη. Με τέτοια νονά, όλα τα άλλα ήταν εύκολα.
Η αφηγηματική ομάδα περιορίζει την ατομική δημιουργικότητα;
Το ακριβώς αντίθετο, την απελευθερώνει και την καλλιεργεί. Κάθε μία από εμάς είναι διαφορετική, με διαφορετική προσωπικότητα και ξεχωριστά ταλέντα. Και όλα αυτά τα φέρνει στην ομάδα, τα διδάσκει η μία στην άλλη, τα εντάσσει στη δουλειά μας. Δε νομίζω ότι θα ήμουν ο ίδιος άνθρωπος που είμαι σήμερα αν δεν είχα γνωρίσει τις Παραμυθοκόρες. Σίγουρα δεν θα ήμουν η ίδια αφηγήτρια.
Γιατί να αφηγείται κάποιος ιστορίες με μία ομάδα και όχι μόνος του;
Πρώτα από όλα γιατί έχει πιο πλάκα! Περνάμε πραγματικά υπέροχα επί σκηνής και εννοείται και στις πρόβες. Γελάμε πολύ, διασκεδάζουμε και τελικά όλα αυτό γίνεται ένα μοίρασμα.
Και πρακτικά έχει νόημα. Μόνος του ο κάθε ένας προετοιμάζεται όσο καλύτερα μπορεί. Αλλά στο πλαίσιο μίας ομάδας ακούς εποικοδομητική κριτική, βελτιώνεσαι, εξελίσσεις τις τεχνικές σου και διευρύνεις τους ορίζοντές σου. Είμαστε τρεις άνθρωποι, τρεις διαφορετικές ματιές και οπτικές πάνω στην ίδια ιστορία. Μόνο κάτι καλό προκύπτει από αυτό.
Στην αρχή, λέγαμε η κάθε μία μόνη της ακόμα και αν οι άλλες ήταν εκεί με την ενέργειά τους και συχνά συμμετείχαν με κάποιο τρόπο. Γρήγορα δεν μας έφτανε αυτό. Νιώθαμε την ανάγκη να συνδυάσουμε τις φωνές μας και να μοιραστούμε τις ίδιες ιστορίες. Σας είπα ήδη ότι έχουμε μοιραστεί πολλά με την Αντωνία και την Ιφιγένεια. Το πιο σημαντικό όμως είναι αυτές οι ιστορίες που έχουμε πει μαζί. Είναι κάτι που θα μας ενώνει για πάντα.
Όταν συμβαίνει αυτό, νιώθουμε μια πρωτόγνωρή μαγεία και θέλουμε να πιστεύουμε ότι και το κοινό τη νιώθει. Μία ιστορία, τρεις φωνές, τρεις διαφορετικές ενέργειες. Μοναδική εμπειρία. Μπορεί η κάθε μία να κάνει και μόνη της δουλειές αλλά επιδιώκουμε πάντα να είμαστε μαζί.
Ποιο είναι το μυστικό της πολύχρονης συνεργασίας σας; Τι θα συμβουλεύατε μία νέα ομάδα αφηγητών;
Δεν ξέρω αν είναι μυστικό. Είμαστε πολύ ειλικρινείς η μία με την άλλη. Έχουμε περάσει πολλά, εννοείται έχουν γίνει και καυγάδες αλλά ποτέ, ούτε για μια στιγμή δε μας πέρασε από το μυαλό να χωρίσουμε. Ποτέ δεν έχει καταλογίσει η μία κακή πρόθεση στην άλλη και πάντα πάντα χαιρόμαστε με τις επιτυχίες των μελών της ομάδας. Όσο μεγαλώνει και ωριμάζει αφηγηματικά και επαγγελματικά η κάθε μία από εμάς, τόσο δυναμώνουν οι Παραμυθοκόρες. Στα δύσκολα είμαστε εκεί και βρίσκουμε λύση και στα εύκολα το διασκεδάζουμε με την καρδιά μας.
Τα ίδια τα παραμύθια μας οδηγούν και η αγάπη μας για αυτά. Θέλουμε να μοιραζόμαστε ιστορίες, να λέμε παραμύθια και το κάνουμε καλύτερα όλες μαζί. Αυτό μας φτάνει.
Κομβικό σημείο η μαθητεία μου στη Σχολή Αφήγησης σε όλα τα επίπεδα. Η αφήγηση είναι μια τέχνη και σαν τέτοια έχει και τεχνικές. Αυτές τις τεχνικές διδάχτηκα στη σχολή, τεχνικές απαραίτητες για να βελτιώνομαι διαρκώς, για να γίνομαι καλύτερη σε αυτό που κάνω. Ήμουν τυχερή και γνώρισα στη σχολή πλήθος αφηγητών που μας σύστησαν στον τρόπο που δουλεύουν, ο κάθε ένας μοναδικός. Έτσι είχα την ευκαιρία να πάρω από τον κάθε έναν αυτό που μου ταίριαζε ενώ παράλληλα άνοιγαν οι αφηγηματικοί μου ορίζοντες.
Και επειδή πάντα ένα κομμάτι μου θα είναι αθεράπευτα ακαδημαϊκό, ευχαριστήθηκα πολύ και την επαφή με το κομμάτι της λαογραφίας και της κοινωνικής ανθρωπολογίας.
Ακόμα και όταν θεωρούσα τον εαυτό μου επαγγελματία, συνέχισα τη μαθητεία μου στο Maison du Conte με τον Abbi Patrix και τον Ben Haggarty. Και μεταξύ μας, ακόμα και σήμερα, 11 χρόνια μετά, καθημερινά μαθαίνω, διαβάζω, βλέπω αφηγήσεις, παραστάσεις και συνεχίζω να αναθεωρώ την τέχνη μου.
Ο αφηγητής μοιράζεται τον ίδιο τον εαυτό του, προσφέρει κάτι που έρχεται από τα βάθη της ψυχής του. Αυτό δε μαθαίνεται. Αλλά η αφήγηση είναι και μια παραστατική τέχνη και από σεβασμό και μόνο στο κοινό και τον χρόνο του, έχουμε χρέος να του προσφέρουμε μια ολοκληρωμένη εμπειρία. Γι’ αυτό θεωρώ ότι η μαθητεία είναι απαραίτητη. Είμαι ευγνώμων για όσους με δίδαξαν σε αυτή την πορεία.
«Γιορτή Παραμυθιών». Τι σημαίνει για εσάς;
Ααχ, πόσες μνήμες έρχονται τώρα και μόνο με αυτή τη φράση. Η πρώτη μου επαφή ήταν μόλις είχα τελειώσει το σεμινάριο με τη Μάνια Μαράτου μετά από την πρώτη μου αφήγηση μπροστά σε κοινό – μια εμπειρία τρομαχτική αλλά υπέροχη. Είδα τον Ben Haggarty και σας είπα ήδη τί επιρροή είχε σε εμένα αυτό. Όταν μπήκα στη Σχολή Αφήγησης, η σχέση με τη Γιορτή Παραμυθιών άλλαξε. Σαν εθελόντρια πια την έζησα από μέσα και είναι από τις ωραιότερες φάσεις της ζωής μου. Ακόμα και όταν χρειαζόταν να φτυαρίσω καβαλίνες για ετοιμαστεί ένας χώρος για παράσταση!
Η λέξη «γιορτή» ταιριάζει απόλυτα σε αυτό που ζήσαμε εκεί. Φίλοι από όλον τον κόσμο, παραμύθια, ιστορίες και ανέκδοτα μέχρι το πρωί, μουσικές, χοροί.
